her boku bilen adamlardan dolayi dogru bilgi alamayanlari bu entry'e alayim. isteyen profilime bakar kim oldugumu anlar.
oncelikle metrobusu inceleyelim, cunku metrobus ile iett'nin geriye kalan hatlarini birbirinden ayirmak lazim. metrobus bir brt sistemi, iett ise commuter hat isletiyor. brt sistemleri intermodal dizayn edilmis networklerde inanilmaz karli calisan sistemlerdir. istanbul metrobus de bundan farkli degil. metrobus gunluk ortalama 1.9 milyon tl ciro yapan bir sistem. ustelik bu oratalamaya 65 yas ustu, ogrenci gibi tarifeler de dahil. bu sistemde gunluk ortalama 150-200 bin kilometre yol yapiliyor. brt sistemlerinin kilometre basi isletme maliyeti altyapi dahil 1.4 dolar gibi. bu da bizi 1.4 milyon tl gibi gunluk maliyete getiriyor ki bu da metrobusun yilda 180 milyon tl gibi kar yaptigini gosteriyor.
gelgelelim iett'nin kendisine. metrobuste calisan 500 aracin disinda yaklasik 2500 araci daha var iett'nin. butun diger hatlarda 3000 kadar ozel halk otobusu ve 600 kadar otobus as araci ile beraber calisiyorlar. bu ozel isletmecilerdeki 3600 arac daha iyi hatlara calisirken iett araclari sosyal hatlar denilen halka hizmet etmek icin mecburen gittiginiz hatlara gidiyor. arnavutkoy'un, sile'nin, beykoz'un koylerine gidenler bu arabalar. oralarda bir tane halk otobusu bulamazsiniz. tabii ki bu araclarin gunluk zarari korkunc. iett'nin bilet geliri yillik 1.3 milyar tl gibiydi gecen sene. bunun 700 milyonu zaten metrobus. kalan 600 milyon tl ise bu 2500 aracin geliri. peki 2500 aracin gideri ne kadar? kabaca 1 milyar tl gibi. zarar yaklasik 400 milyon.
yani iett metrobusten elde ettigi kari, genel hatlardaki zarara gomuyor yine de yuvarlak 200 milyon tl zarar yaziyor.
peki yolcu bilet fiyatarini arttirmak bu meseleyi cozecek mi? kismen cozecek, cunku iett halen daha 40 kisiye yumurta tasittiran hantal bir kurum. elindeki hatlari ozel operatorlere km basi fiyatla ozellestirip operasyon tarafindan cikmasi ve regulator pozisyonuna gecmesi daha kalici bir cozum olur. 40 sene once londranin yaptigi gibi, tfl ornegi onumuzde. bu iett'nin genel hatlar zararini %25 azaltacaktir.
hae2 profili
-
iett'nin yılda 3.7 milyar tl zarar etmesi
-
1 ekim 2015 dikimevi ego kazası
öncelikle şunu bir hatırlayalım (bkz: 1 ağustos 2014 kabataş iett kazası)
iki kazada da aynı şehir efsanesini dinledik çok bilenlerden: "frenleri patlamış"
öncelikle şunu öğrenelim: otobüs ve kamyonların frenleri patlamaz! çünkü sistemleri ters çalışır.
sizin aracınızda siz fren pedalına bastığınızda fren merkezinizden pedal basıncı kadar hidrolik fren kaliperlerine pompalanır. bu hidrolik basınç kaliperleri disk ya da kampanalara doğru iter ve frenleme gerçekleşir. dolayısıyla sizin aracınızın fren hortumları kesilir ya da patlarsa frenleri çalışmaz.
otobüs ve kamyonlarda ise durum bambaşkadır. birincisi sistemler hidrolikle değil havayla çalışır. ikincisi ve en önemlisi ise fren kaliperleri ters çalışır. yani hava hortumlarını keser ya da patlatırsanız kaliperler diskleri sıkar. otobüsü çalıştırdığınızda havaları dolmadan fren kaliperleri salmaz. hava dolunca kaliperler açılır ve araç hareket edebilir. fren pedalına basıldığında fren merkezi havayı boşaltır böylece kaliperler sıkar ve frenleme gerçekleşir.
bu nedenle frenlerin tutmaması için tek bir senaryo vardır: uzun süreli frene basılı yokuş aşağı iniş
bu senaryoda diskler ya da kampanalar yoğun kullanımdan dolayı aşırı ısınır, balatalar kayganlaşır. ancak unutmayalım bu senaryo için cinnah gibi dik bir rampadan aşağıya aşırı yüklü bir otobüs ya da kamyonla ayağınızı hiç frenden kaldırmadan inmeniz gerekir. işte bu senaryoyu devre dışı bırakmak için de retarder dediğimiz sistem geliştirilmiştir. bu sistem frenlemeyi şanzuman üzerinden şafta ters basınç uygulayarak yapar. retarder sistemleri direksiyon yanındaki bir kolla kumanda edilmekte olup günümüzde fren pedalına da entegre edilmiştir. dolayısıyla bu senaryoyu da devre dışı bırakıyoruz.
peki ne oldu?
"1 ağustos 2014 kabataş iett kazası" için iddia ettiğim senaryo: gaz pedalı! ya şöför yanlışlıkla frene basacağına gaza bastı ya da gaz pedalı takılı kaldı. başka teknik birşey olamaz.