bugün debe'deki entry'yi görünce şaşırdım çünkü "karadeniz insanı kendi hariç herkesi suçlar" denmiş. ben bunu şöyle düzelteyim müsaadenizle: "karadeniz erkeği kendi hariç herkesi suçlar".
neden, çünkü karadeniz erkeği *köyde* çalışmaz. çalıştırmayı, emretmeyi, buyurmayı çok sever ve ne kadar iyi çalıştırdığı ile övünür. karadeniz mutfağı feministik bir bakış açısıyla incelenmeli. olay tamamen kadınların, coğrafyanın el verdiği sürece uzun süre dayanacak gıdalardan, bütün gün dışarıda çalıştıktan sonra evde hızlıca yapabileceği yemekler üzerine kurulu. birisi doğu'yu, iç anadolu'yu örnek vermiş ve buna şaşırıyorum: karadeniz'de saatlerce çiğ köfte yoğurmakla uğraşacak tek bir erkek var mı?
ikna olmadıysanız hızlıca bakalım:
1. bolca turşu yapılır: kışın dayansın.
2. bu turşular sürekli kavrulur: mevcut şartlar içerisindeki en hızlı yemek.
3. mısır ekmeği: beyaz ekmeğe göre geç bayatlar, daha kolay ulaşılır.
4. etli yemek eksikliği: etli yemeklerin tamamı vakit alır, pişmesidir, işlenmesidir vs. kadının buna vakti yok çünkü bütün gün tarlada çalıştıktan sonra eve gelip bir de külfeti doyurmalı.
5. muhlama/mıhlama, kuymak ve alternatifi bin çeşit yemek: evde her zaman bulunabilen en temel yiyeceklerle hazırlanan hızlı yemek.
6. kara lahana yemekleri: bu güçlü ve yağmur ve yükseğe dayanıklı ürün çoğunlukla haşlanıp içine tereyağ atılarak "yemek" haline getirilir ve çorba olduğu iddia edilir (biraz da mısır yarması ile). ama karadeniz kadınının gözünden bakınca tarladan gelince yapabileceği en hızlı yemektir, suludur, yanına mısır ekmeği ile doyurucudur.
vs vs. bütün yemeklere benzer şekilde bakabilirsiniz. diğer bölgelerin o külfetli, işleme iyi yakılmış bir taş fırın isteyen, haliyle erkek ya da toplu bir kadın grubunun yardımını gerektiren hiçbir yemeği bulamayacaksınız.
karadenizli kadın tanıdığı olan herkes, bütün gün kadınların tarlada nasıl deli gibi çalışıp bir de eve geldiğinde ahır ve ev ahalisinin işleri ile uğraştığını anlatır. hatta ahırdaki inekler hiçbir zaman çok olmaz, olanlar da evdeki aileden birisidir çünkü inek, evin "kadınınındır". tüm ağır işiyle birlikte.
o sırada erkekler sabah kalkıp kahveye gider ve akşam yatma vakti gelene kadar kahvehanede dedikodu yapıp kadınlarını nasıl çalıştırarak nasıl büyük "erkek" olduklarıyla övündükten sonra eve gelir ve haliyle "bir yemek kültürü" oluşmaz.
bu karşılıklı toksik bir kültür haline gelir çünkü kadınlar gençliklerinde bunu yaşadıktan sonra erkek çocukları evlendikten sonra kendileri de gelinlerine bu işi aktarmışlardır. gel zaman git zaman, tanıdığım çoğu karadenizli genç kadınlar artık annelerine, anneannelerine vs yapılan eziyetlere karşı tepki olarak güçlü, feminist bir hale gelmeye çalışıyorlar...
silverleaf3 profili
-
karadeniz mutfağı
-
öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler
geçtiğimiz günlerde internette bir öğretmenin öğrencilerinin streslerini azaltması için verdiği tavsiyelerin üzerinde yazılı olduğu bir kağıdın fotoğrafını gördüm. her bir madde için tek tek kaynak bulmaya çalıştım ve sonra birilerine faydası olur diye de buraya koymak istedim. bazı maddeleri türkçe'ye direkt çevirdim, bazılarını psikoloji bilgime dayanarak biraz da bizim kültüre uyarladım. bir bu kadar daha madde yazılabilir ama şimdilik, 101 madde ile hayatta stresi azaltıp mutlu olma rehberi şu şekilde:
1. her zamanki uyanma saatinizden 15 dakika önce uyanın. erken kalkan insanlar daha mutlu.
2. yatmadan önce sabah için hazırlanın: yarınki kıyafetlerinizi, belki işe götüreceğiniz yiyecekleri... tık
3. dar kıyafetlerin içine girmeye çalışmayın.
4. kimyasal ilaçlara güvenmeyin, mümkünse hiç içmeyin.
5. ileriye dönük planlar yapın.
6. belleğinize güvenmeyin, yazın!
7. kendinize önleyici, koruyucu bakımlar yapın.
8. yedek anahtarlarınız olsun.
9. daha sık "hayır" deyin.
10. hayatınız için önceliklerinizi belirleyin.
11. negatif insanları hayatınızdan çıkartın.
12. zamanı akıllıca kullanın.
13. yemek vakitlerinizi belirleyin ve sadeleştirin.
14. her zaman önemli belgelerinizin kopyasını alın.
15. ihtiyaçlarınızı önceden tahmin edin.
16. düzgün çalışmayan bir şeyi tamir edin.
17. sevmediğiniz bir işi yaparken yardım isteyin.
18. büyük görevleri küçük parçalara ayırarak yapmayı deneyin.
19. problemlere "meydan okuma" olarak bakın, challange'lerı tek tek yerine getirin.
20. problemlerinize daha farklı bakmaya çalışın.
21. hayatınızdaki karışıkları giderin, çevrenizi toparlayın.
22. gülümseyin.
23. yağmur için hazırlıklı olun.
24. bir bebeği gıdıklayın.
25. bir hayvanı sahiplenin.
26. bütün cevapları bilmeyin, bilmiyorum demeyi öğrenin.
27. iyi bir dilek tutun ve olması için uğraşın.
28. birine güzel bir söz söyleyin.
29. bir çocuğa nasıl uçurtma uçurulacağını öğretmeye çalışın.
30. yağmurda ıslanmaktan hiç korkmadan yürüyün.
31. her gün kendinize bir oyun vakti belirleyin.
32. köpük banyosu yapın.
33. verdiğiniz kararların farkında olun.
34. kendinize inanın.
35. kendinize negatif şeyler söylemekten vazgeçin.
36. kendinizi bir şeyin kazananı olarak hayal edin.
37. mizah anlayışınızı geliştirin.
38. yarının bugünden daha iyi olacağını düşünmekten vazgeçin, bugün de yeterince iyi olabilir!
39. kendinize amaçlar koyun.
40. kim ne düşünür demeden, kendi kendinizi de baskılamadan, anlamsızca dans edin.
41. bir yabancıya "merhaba" deyin.
42. bir arkadaşınızdan sarılmak isteyin.
43. yıldızlara bakın.
44. yavaşça nefes almayı deneyin.
45. bir müziği ıslıkla çalmayı öğrenmeye çalışın.
46. şiir yazmaya çalışın.
47. senfoni dinlemeye çalışın.
48. bale seyretmeye çalışın.
49. yatağınıza kıvrılıp bir öykü okuyun.
50. size tamamen yeni bir şey yapın.
51. kötü bir alışkanlığınızı bitirin.
52. kadın ya erkek olmanıza bakmaksızın, kendinize bir çiçek alın.
53. çiçeklerinizi sulamak ve onlarla konuşmak için vakit ayırın.
54. başkalarından destek isteyin.
55. sadece yürürken vakit geçirdiğiniz bir arkadaşınız olsun.
56. ne yapacaksanız, bugün yapın.
57. neşeli ve iyimser bir iş partneri olun, hem işte hem evde.
58. önce güvenliğinizi sağlayın.
59. her şeyi ölçülü yapın. abartmayın.
60. görünümünüze dikkat edin.
61. üstün başarı için çalışın, mükemmel olmak için değil.
62. sınırlarınızı her gün biraz daha esnetin. her gün az az gelişin.
63. işlerinizi sanatçı gibi yapın.
64. adınız ve soyadınızı içeren bir jingle bestelemeye çalışın.
65. kilonuzu korumaya çalışın.
66. bir ağaç dikin.
67. kuş besleyin. evinizdeki bayat ekmekleri ufalayarak hem de.
68. baskı altında kaldığınız zaman nezaketinizi korumaya çalışın.
69. ayağa kalkın ve vücudunuzu esnetin.
70. her zaman bir b planı yapın.
71. yeni bir çizim şekli öğrenin.
72. bir fıkrayı ezberleyin.
73. duygularınızın sorumluluğunu alın ve onları inkar etmeyin.
74. kendi ihtiyaçlarınızı gidermeyi öğrenin.
75. daha iyi bir dinleyici olun.
76. sınırlarınızı bilin ve diğerlerinin de sizin sınırlarınızı bilmelerini sağlayın.
77. birine latince olarak "iyi günler" deyin.
78. kendinize kağıttan bir uçak yapın ve kanatlarına adınızı yazın.
79. her gün egzersiz yapın.
80. yeni bir şarkı öğrenin.
81. işe erken gidin.
82. giyinme dolabınızı düzenleyin.
83. yürümeye yeni başlayan bir çocukla birlikte kek yapmayı deneyin.
84. pikniğe gidin.
85. iş yerine her zamanki rotanızdan farklı bir rota ile gidin.
86. bir gün iz alarak işten erken ayrılın.
87. arabanıza güzel bir koku alın.
88. bir film seyredin ve mısır patlağı yeyin.
89. çok uzaktaki bir arkadaşınıza not yazın.
90. topla oynanan bir oyun oynayın.
91. kendinize bir yemek pişirin ve mum ışığında yeyin.
92. koşulsuz sevmenin önemini fark edin.
93. stresin bir davranış biçimi olabileceğini hatırlayın.
94. defter tutun.
95. aynanın karşısında canavar gülümsemesi çalışın.
96. her zaman başka seçeneklerinizin de olduğunu hatırlayın.
97. insanlar, yerler ve şeyler şeklinde destek bağlantılarınız olsun.
98. başka insanları onarmaya çalışmayı bir süreliğine bırakın.
99. yeterince uyuyun.
100. daha az konuşup daha çok dinleyin.
101. diğer insanlara övgülerle bulunun.
orijinal kaynak. -
genetik olarak suça meyilli olmak
bu konuyla alakalı literatürde sonsuz bir kargaşa var ve sözlüğe yansıması da çok doğal. ama bana göre, bizzat bu konuyu çalışan bir neuroscience uzmanının başına gelen bir olayla tartışmaya nokta konmuştur.
sinir-bilimci jim fallon, psikopat katillerin beyin taraması sonuçlarına bakarken orbital kortekslerinde bir hareketsizlik tespit ediyor. bir süre sonra kişisel bir proje sebebiyle kendi ailesinin alzheimer durumunu kontrol etmek için ailesinin ve kendisinin beyin taramaları sonuçlarını alıyor.
tarama sonuçlarına bakarken jim, ailesinin ok'sinin aktivitesini normal olarak tespit ediyor. ama kendisininkini ile psikopatlar arasında aynı aktivite eksikliği var. sonra annesi jim'e aile geçmişini araştırmasını tavsiye ediyor. ve jim, ilki 1673 yılına uzanan ve anne katili olarak üzere ailesinde tam 7 tane katil buluyor!
jim bütün kan testlerinde "katil adayı" olarak çıkıyor, öyle ki o zamanki genetikçiler bu durumu peşpeşe 15 düşeş atmaya benzetiyorlar, jim'in şimdiye kadar katil olmaması garipsenmeye bile başlanıyor. düşünsenize bütün gen haritanız sizi "katil" gösterirken siz şaşkın şaşkın etrafa bakıyor durumunda gibisiniz.
sonuç olarak jim, katil olmuyor ama korkudan kimseyle güçlü duygusal bir bağ da kuramıyor. ileride bir gün şiddetli bir duygusal sarsılma yaşayacağından ürküyor bir yandan.
bu konu için çok fazla haber yazıldı, şu ayrıca isteyenler için okunabilir: http://www.wsj.com/articles/sb125745788725531839
defalarca söylendiği üzere, gen size bir "eğilim" verebilir, ancak hiçbir gen sizi tek başına katil yapmaz (xyy bile olsa), suç davranışı çevreden de doğrudan etkilenir.
her zaman söyleniyor ama biz bunu bir türlü yerleştiremedik, yine ve yeniden: (bkz: nature vs. nurture)