özcan deniz'in, hurriyet.com.tr haberine göre instagram sayfasında yayınladığı mesaj. şöyle demiş: "yine zengin sofralar kurulacak, yine sahurda ve iftarda 5 öğünlük yemekler yenilecek ve otellerde, restoranlarda artanlar çöpe atılacak, yine açlıktan siniri bozulanlar oruç tutmayanlara saldıracak, yine din adamları tutarsız konuşmalarını acıklı müzikler eşliğinde tv'lerde büyük ücret karşılığında yapıp kafaları karıştıracak, yine ünlülerle! iftar partileri düzenlenip tv showl'arı yapılacak, yine "oruç tutmanın" tüm nedenleri unutulup en basitinden gün boyu aç kalıp ezanla beraber yemeğe saldırmak zannedilecek. israftan uzak, öfkeden uzak, nefsine hakim, allah'a yakın bir ramazan geçirmeniz dileği ile hayırlı ramazanlar... "
ne müziğini, ne oyunculuğunu (oyunculuk sayılırsa) hiç beğenmezdim ama şu sözlerine aferim diyorum. inşallah samimiyetle yazmıştır, pr için yapmamıştır...
Öncelikle, sitemize gösterdiğiniz ilgi ve destek için hepinize teşekkür ederiz. Sizlerden gelen geri bildirimler ve beğeniler bizim için büyük bir motivasyon kaynağı oldu.
Sozlock olarak tam 9 senedir her gün ekşisözlük'den okumaya değer içerikleri filtreleyip günlük listeler oluşturduk. Bu işi yaparken kişisel davranmadık, günün en popüler başlıklarının en beğenilen entrylerini aldık listelerimize. Üstelik bu gayretimiz hiç bir zaman ticari bir kaygı taşımadı. Yayına başladığımız ilk günden beri en ufak bir reklam yayınlamadık, sponsorluk anlaşmaları yapmadık. Sozlock üzerinden tek kuruş kazanmadık.
Bütün bunlara rağmen, ne yazık ki son dönemde ekşisözlük yönetimi tarafından alınan bot koruma önlemleri nedeniyle, ekşisözlükten entry çekme ve beğenilen entryleri listeleme hizmetimizi maalesef devam ettiremiyoruz. Bu durum ekşisözlük yönetiminin aldığı bir karar olup, tamamen bizim kontrolümüz dışında gerçekleşmiştir. Bu zorunlu durumdan ötürü yaşanan aksaklık nedeniyle anlayışınıza sığınıyoruz.
Sozlock Ekibi
Ekşi Sözlük Debe Listesi
-
1. özcan deniz'in ramazan yorumu
-
2. 2015 ramazanın ilk linç girişimi
erzurum da bir kadına gerçekleşmiştir.
burası erzurum akıllı ol ve amına koydurma bayanının ha şeklinde olup akıllara durgunluk verebilir. darp yoktur. psikolojik linç hayırlı olsun...
haber ve video
(bkz: insan ziyanlığı)
edit:
kuponlarında erzurumu tek geçenler sevinçli, sistem yozgat, çorum, konya oynayanlar umutsuzluğa kapılmasın... -
3. 1700 yıllık tarihi esere cam kapı takmak
sadece cam kapı taksalar yine iyi, lan bildiğin mutlu sonla biten masaj salonu kapısı takmışlar.
-
4. sözlükçülerin milli olduğu kızın adı
-
5. parasız kalınca terk eden eşine ders veren adam
yeni eş karısını dövüyor, tavuk butlarını eliyle kemiriyorsa erol taş amcamız,
eski eş başlı başına sadri alışık
kayınvalide aliye rona
çocuk sezercik aslan parçası
kadın ahu tuğba
yeni eşe kıyak geçen komiser reha yurdakul
işte senaryo da hazır zaten. al sana film. filmin adı da orospu naciye olsun -
6. erkeklerdeki buluşma manyaklığı
(bkz: bi buluşalım anlatıcam)
-
7. ahmet necdet sezer'in hastaneye kaldırılması
hattrick duaları adres şaşırdı sanırım. sen değil güzel adam, sen değil.
-
8. sıcak diye orucu bırakmayın burası daha sıcak
tam bir orospu çocukluğudur. gelsin beni dava etsin badem bozması mahlukat. tamam bir insanı sevmezsin anlarım, saygı duymazsın onu da anlarım. ama toplumda beraber yaşadığın insanlar için en azından aşağılamaya çalışmazsın değerleri. bu kadar dini kullanıp kapalı kapılar ardında her türlü pisliği döndüren, girdiğiniz tarikatlarda tedavi amacıyla karısını düdüklettiren, kitabına uydurduktan sonra her türlü boku yiyen insanlar olduğunuzu bilmesek inanacağız. insan kendinden emin olsa o iç huzurla başka bir şeyle ilgilenme gereği duymaz zaten. bunların eksikliğinin ve kuyruk acılarının kilit noktası bu.
-
9. oxford üniversitesinin şeriatın gelmesi
(bkz: oxford üniversitesinin türkçe gelmemesi)
edit: başlık başa kuzgun leşe -
10. motosikletle tek başına türkiye turu yapacak kız
(bkz: allah rahmet eylesin)
-
11. yulin köpek yeme festivali'ni durdurun
mantığını çözemediğim kampanya. klişelere boğacağım sizi fakat şunu söylemem gerekiyor ki bir danayı kesip yemekle bir köpeği kesip yemek arasında hiçbir fark yok. cidden yok yahu. senin köpekle aranda duygusal bir bağ kurman çin'de adamın köpek eti yediği ve bununla karnını doyurabildiği gerçeğini değiştirmiyor maalesef. bir insanın bir başka insanı yemesi dışında her olasılık gayet doğaldır. sen beğen ya da beğenme.
not: son cümlede de anlaşılabildiği gibi vegan falan değilim. en sağlamından etoburum. -
12. prezervatif alan kızı facebook'ta bulup eklemek
dünyada eşi benzeri sadece hindistan ve arap ülkelerinde görülebilecek utanç kaynağı
(bkz: türk erkeği) -
13. hdp'nin akp-chp koalisyonuna destek vermesi
sorumlusu birebir mhp ve bahçelinin inatçı tavrıdır. her türlü ihtimale kapıyı sıkıca kapatıp inadı için ülkeyi siken bir partinin soktuğu çıkmazın sonucu bu.
-
14. game of thrones'un en çekici kadını
kahpe mahpe ama melisandre'den başkası da yalan yahu.
-
15. devlet dairelerinde ramazan ayı coşkusu
ramazan ayının başladığı şu güzel günlerde bu coşkunun en yoğun hissedildiği bir başka yerde tabi ki devlet daireleri. neden? çünkü biz %99,999999999'u müslüman olan bir ülkeyiz o yüzden iliklerimize kadar hissetmek zorundayız bu coşkuyu.
mesela bizim dairede herkesin yüzüne nur inmiş gibi bu sabah. herkes kim oruç tutuyor, kim tutmuyor diye bu coşkuyla birbirini süzüp en müslümanı seçmeye çalıştıktan sonra mutfağa çay almaya gittim. oradaki görevli ablaya "hayırdır bu sabah bizi unuttun. çayları getirmedin, yoksa rize'den mi geliyor çaylar? ehehehe" dedikten sonra "çay servisi ramazan'da yasak" cümlesiyle adeta bu coşkuyu soludum ciğerlerimin en ücra köşesine kadar. fakat hoşgörü en üst düzeyde olduğu için "bu yasağa rağmen isteyen gidip çayını kendi alabilir" kuralını da son anda eklemişler. hoşgörülü olmasalar bunu da yasaklayacakmış. çayımı doldururken çağının çok ilerisinde bu hoşgörülü düşünce için kurum yöneticilerime minnettar oldum. ancak 2015 yılında hala orucu neyin bozup neyin bozmayacağını bilmek için ayda 600 bin lira civarı para kazanan insanların memleketi için bu süper, ultra, turbo hoşgörü fazla gelmiş olacak ki yemekhane kapalı kalacakmış ramazan ayında işyerinde. bunu duyunca sağlam bir "yessss!!" çektim. bomba gibi bir ay bekliyordu beni. kimbilir bu ayın sonunda kimler şeflikten müdürlüğe, kimler müdürlükten başkanlığa terfi edecekti.
ardından benimle dışarıda acele acele sigara içen mesai arkadaşımın içeride "niyetli misin?" sorusuna "evet allahın izniyle" cevabıyla hoşgörünün yanında samimiyeti de en uç noktasına kadar hissettim. neye niyetliydi acaba amına koduğum? insanların gözünün içine baka baka yalan söylemeye niyetliydi sanırım. kendimce ona ayın müslümanı ödülünü verdikten sonra iftar saatine doğru nihat hatipoğlu hocamızın "ıslak mendili elimle açamadığım için dişimle açmak zorunda kaldım. orucum bozulmuş mudur?" sorusuna vereceği duygusal cevabı duymak için sabırsızlanarak bilgisayarıma döndüm.
provokasyon yaptığımı düşünenler olursa şunu okuyabilir. (bkz: #35156560) -
16. kfc'de fare skandalı
götür götür
(bkz: siktir et ekmeksiz götür) -
17. atatürk'ü hayvan olarak çizmek
siktiri boktan bi lider yaratmaya çalışıyorsunuz, götünüzde patlıyor, sonra atatürk diktatör... size deve sidiği içmek yaraşır, düşünmek neyinize hırsız sıpaları.
-
18. sıcak pidenin arasına ızgara sucuk koymak
oruç falan tutmuyorum da engelle butonumu baya şenlendiren olay.
iyiki gelmiş bu ramazan sözlükte ne kadar ergen mal var hepsini ortaya çıkardı daha ilk günden.
keske biraz daha saygili olsak erzurumdaki saygisiz herife laf edip burada oruc tutanlari galyana getirmek ifade ozgurlugu degildir. oruc tutmayan kararina saygi istemekte ne kadar hakliysa oruc tutana da bu saygiyi gostermek zorundadir. insan irki duzelecekse anca boyle duzelir yoksa birbirimizle savasir dururuz. -
19. sabri sarıoğlu'nun yılda 4.8 milyon tl kazanması
allah bu parayı verdirtenlerin(kendileri vermiyorlar çünkü) çoluğundan çocuğundan çıkartır inşallah.
dünyada başka sağ bek yok çünkü. yabancı sınırı da var.
taraftarlık mantığını da ayrı sikeyim ya. neyin kavgasını veriyorsak. bir tane lisanlı ürün alırsam allah belamı versin. triplerinizi ayrı, aslolan gaasssarayınızı ayrı siksinler. allah'ınızdan bulun orospu çocukları. -
20. %60'lık blok bize göre boş laftır
doğru. her sakallı deden olmadığı gibi, her yüzde bir blok değil.
fakat mhp'nin tutumu ne ilkeli, ne de rasyonel.
1) mhp kan dökenlerin, küresel tetikçilerin meşruiyetine karşı da, diğerleri "biz kan dökücü severiz, küresel karanlık adamların hastasıyız" mı diyor? böyle yuvarlak lafları türk siyasetinde hemen herkes üstüne alınabilir. bopçu ve açılımcı akp ile de konuşmasınlar, hatta kendilerini de feshetsinler (kan dökmekle ve maşa olmakla ilgili örnekler başlıkta verilmiş)
2) hdp meşruiyetini mhp'den değil, seçmenden alır. yıllardır bu meşruiyetle meclisteler ve mhp ile aynı safta muhalefet yaptılar. masaya oturmak hdp politikalarının topyekün kabulü anlamına gelmediğinden, meşru bir partiyle masaya oturmama inadı da (oturup anlaşamamak bile değil), kritik bir dönemde kilit roldeki bir siyasetçiden ziyade 14 yaşındaki bir kezbana yakışan bir davranış.
3) hdp-pkk-apo monolitik bir yapı değil. zaten mecliste olan bir grubun aktif siyaset dışında kalması sadece radikallerin işine gelir. hdp'yi muhattap alıp, siyaset içinde onları dizginlemek daha verimli bir strateji.
4) aslında mhp'nin yaptığı hdp'yi siyaset dışında tutmaktan da anlamsız, çünkü akp koalisyonuna da yanaşmayarak akp-hdp ihtimalini hayatta tutuyorlar. belki bu koalisyonun hdp'yi bitireceğini umuyorlardır ama o zaman bir, nerede kaldı meşrulaştırmaya hizmet etmeyeceğiz iddiası ve sözde ilkesi, iki, ülke menfaati bu dönemeçte bu hesapları mı gerektiriyor allahaşkına?
5) ülke menfaatinin gerektirdiği şey acilen yapısal hasarların onarımı: hukuk, medya, yolsuzluklar (adım adım) ve sosyal güvenlik. bunlar pkkdan da, apo'dan da bin kat daha önemli. aksini savunmak da ilkeli olmaktır evet, ama aynı zamanda önceliklerini hesap edemeyen bir ilkel olmaktır.
6) partilerin ülke menfaatinden önce kendini kollamasının iki sebebi: ekonomik kriz derinleşecek (çıkacak demiyorum, mevcut duruma kriz dememek ancak rakam okuyamamakla mümkün). ucuz borç ve petrolle bile düdüklü tencerenin ağzı zar zor kapanıyorken, fed faizleri yükseltince ne olacaksa kendi iktidarlarında olmasını istemiyorlardır. ikinci sebep de herhangi bir koalisyonun başarısızlığının akp'ye yarayacağı.
7) bunun çözümü var: belli bir protokol çerçevesinde masaya oturursun. daha ideolojik ve partileri 180 derece döndürecek konulara sarmadan mevzubahis restorasyonu yaparsın. bunun olağanüstü ve geçici bir süreç olduğunu tabanına "ülke menfaati için yapıyorum, yoksa içim yanıyor" diye anlatırsın. ekonomik krizin derinleşme ihtimaline karşı da, iktidarda olduğun her gün akp'den nasıl da efsanevi bir enkaz devralındığının propagandasını yapar, sembolik gücü yüksek bazı icraatlerle bu konuyu sıcak tutarsın (vekil maaşlarının düşürülmesi, makam araçlarının azaltılması, vs). sonra herkes cebinde bu somut icraatlerle erken seçime gider.
8) oysa mhp daha seçim gecesi erken seçim istedi. en büyük fantezin gerçekleşse ve 10 puan fazla alsan bile, hatta bütün bu 10 puanı akp'den çalsan bile, yine hükümet kurmak için hdp gerekecek. mhp kezbanlığının çıkar yolu ne gerçekte var, ne de fantazilerde. gerçekçi ihtimaller: ya statüko (ve belirsizlikten bıkan mhp seçmeninin akp'ye kayması), ya da mhp veya hdp'den birinin baraj altı kalıp akp'ye anayasayı değiştirecek çoğunluk vermesi.
9) bunları diğerleri de düşüneceğinden partilerden biri akp ile koalisyon yapacak. bunu tabana satmak kolay: "biz akp'yi dizginlemek, erdoğanı da akp'den uzaklaştırmak için yapıyoruz". hele mhp'nin tabanına böyle bir şeyi satmasına da gerek yok, zaten akp tabanı ile %80 ortak zemindeler.
10) depresif bir notla bitireyim:
türkiye gibi bir sirkte güncel siyasete kafa yormak ömür törpüsü. tahmin yapmak da manasız, çok değişken var ve hemen hepsi bahçeli gibi irrasyonel, nesini tahmin edeceksin.
benim açımdan en ideal senaryo gerçekleşse bile, yanii akp parçalansa, kadroları mhp ve chp kadrolarıyla dengelense, yerelleşme hız kazansa, pkk silah bıraksa, fed dolarları geri çekmese, iç güvenlik paketi de başkanlık sistemi de tarihe gömülse, falan fişmekan... bayram etseniz sokaklarda yani. uzun vadede ne değişecek? türkiye ölmeyecek de sürünmeye devam edecek. cari açık, fazla nüfus, mülteci sorunu, halkın en az %60ının sağcı olması, basiretsiz kadrolar, borç stoku, üretimde katma değer düşüklüğü, kadınların işgücüne katılımı, aşırı dindarlık...
erdoğan'ın yargılandığı bir ülke hayal edin. o ülkede, bu kronik sorunların hangisinde ne kadar düzelme bekliyorsunuz? hayaller bile gülümsetmiyor. -
21. sabri sarıoğlu
ergin ataman: yıllık 800 bin avro olan ücretimi 500 bin avroya indirdim. bunu da galatasaray için yaptım, her şey para değil.
-
22. giuliano terraneo
barcelona'ya rakip yaratiyor sanki pezevenk.
hamza çükün düşe hamza. -
23. yaran facebook durum güncellemeleri
nihat hatipoğlu ramazan ayında 600 bin kazanıyor, diğer 11 ay yatıyor ise 11 ayın sultanı nihat hatipoğlu'dur.
-
24. game of thrones'un en çekici erkeği
seçeneklerde yok ama (bkz: oberyn martell)
-
25. chainard
sırf müslüman olduğu için anasına ve bacısına hallenmediğini düşündürten yazar.
allah ıslah etsin. -
26. ateistim ve ramazanda sokaklarda yemek yiyeceğim
(bkz: şike var)
(bkz: ramazan 2015 ilk oruç dayağı piyangosu) -
27. survivor merve aydın'ın bildiğin çok güzel olması
güzel kız dediğin ağladığı zaman için parçalanır, dayanamaz teselli edersin falan.
şuna bakınca aklına ilk ne geliyor allasen -
28. sınırsız internet yalanına 100 milyon dolar ceza
hemen heveslenmeyin maalesef türkiye'de yaşanmamıştır ve uzun yıllar yaşanacak gibi de durunmuyor. abd'de verilmiş olan ceza.
abd merkezli at&t firmasına, müşterilerine sınırsız diye sattığı ancak 5 gb'tan sonra hızı 20 kat yavaşlatılan ve pratikte artık kullanılamaz hale gelen internet paketi için abd federal iletişim komisyonu tarafından 100 milyon dolar ceza verilmiş. darısı bizim ttnet'in başına. adil kullanım kotası gibi saçma bir şeyi bize dayatıyorlar. -
29. doktor sadık ahmet lisesi grup kavgası
kameranın önüne geçen şahin ibnesi yüzünden ilk yumruğu kimin attığını izleyemediğimiz kavga.
-
30. esrardan zikir çekerek kurtuldum
esrar daha ağır uyuşturucular için basamaktır derlerdi de inanmazdım, demek ki gerçekmiş.
-
31. subay yakınlarının tsk'nın imkanlarını sömürmesi
subay yakınıyım. kartla her türlü girebilirdim. lakin ömrümde bir kez havuzuna gidip. ucuz ve lezzetli yemeklerini yeme şansı buldum. bu durum yasayla falan engellenemez. bu biraz da kişisel gelişim ile alakalı.subay kızıyım diye sultan gibi geziyorsan mesele sistemde değildir. beleşi gören milletimizin her yere insafsızca tüneme huyudur. bu sadece ordu evlerinde böyle değil. devlet memuru ise başka, özeldeysen başka sömürüyorsun zaten. kısacası demek istediğim odur ki! beleşi görünce hayvan gibi şiy yapmaktan vazgeçmemiz lazım...
edit: söylediğim mesele istanbul için geçerlidir. diğer illerdeki durumu bilemicim. -
32. kocam bana aşkım diyemez ayrılırım
haklı kadın valla. dilberay' a aşkım mı denir amk. koçum benim denir. aslanım denir. hadi hiç birini demedin en kötü nörüyon garı denir.
kadına baksana arkadaş.
kavgam olsa ilk çağıracağım kişi olur yemin ederim. -
33. amasya üniversitesi'nde yapılan bisiklet
trajikomik bir olay ve haber: http://www.haberler.com/…-bisikleti-7424117-haberi/
otomotiv teknolojisi okuyan üniversite öğrencileri, hurda bir bisiklete ufak modifiyeler yapıp damacana bağlayarak "dönem ödevi"* diye kakalamış. amasya'da yeterince haber bulamayan ajans muhabiri de gelmiş bunu abartılı cümlelerle haber yapmış.
"herkes alay etti ama başardık" diyor yapan öğrencilerden biri. otomotiv öğrencisinin övündüğü şey damacana ile suda yüzdürülen bisiklet!
öğrencileri ayıplamıyorum, ufukları bu kadar olabilir. ama türkiye'de üniversitelerin düştüğü düzey işte bu bisikletin bile altındadır. -
34. düğün istemeyen ve parayı umursamayan güzel kız
var böyle kadınlar, dolu, valla bak. ama siz yine de gidip söz, nişan, nikah, düğün, balayı, tektaş, en pahalı mobilyaları isteyen, sizin ebenizi sikecek olan, paranız yoksa sizi terkedecek olan kızın peşinden trım trım koşacak, onunla evlenecek, ebenizin amını tersten göreceksiniz. o yüzden bırakın bıkbıklanmayı.
keep calm and düğün parası biriktir. -
35. sigmund freud'un tek kelimelik özeti
(bkz: anan)
-
36. tecavüzün sadece türkiye'de olduğunu sanan insan
(bkz: chainard sen misin?)
tamam ulan anladık. türkiye'deki tecavüzlerin sebebi malum din, malum parti ve malum şahıs değil. heryerde oluyo. -
37. uzun süreli ilişkinin sırrı
hala sevgi saygı güven diyen tiplerin varlığını gördüğümüz başlık.
ulan bunlar herhangi bir ilişkideki etikler sadece. bunlar olmadan da uzun yürüyen ilişkiler var. ama bunlar var olunca o ilişki sevgi, saygı ve güvenle kaplı ama sıkıcı, heyecansız, sohbet bile edilemeyen, iki insanın birbirini boğduğu bir ilişki de olabilir. tıpkı birbirini seven, sayan, yalansız yaşayan ama akşam yemekte tek kelime sohbet etmeyen, aydan aya sevişen ve başka seçenek yok sandığı için bunu sürdüren sayısız budala çift gibi.
bir ilişkiyi uzun süreli yapan beş şey vardır. sizin saydığınız klişeler de varsa daha güzel olur o başka.
- birbirinin sohbetine doyamamak. konuşamadığın insanla hiçbir şeyi fazla sürdüremezsin.
- delice bir arzuyla birbirini her koşulda tetikleyip baştan çıkartabilecek düzeyde bir cinsel çekim hissetmek. kimyası tutmamış, sohbet uyumu, arzu uyumu, ten uyumu, edepsizlik düzeyi birbirine uygunsuz çiftlerden hiçbir güzellik çıkmaz.
- birbirinin yanındaki kendi halinden hoşnut olmak. yani kimsenin kimse için değişmesine, taviz vermesine gerek olmayan, komplekssiz insanların birbirini bulduğu ilişki yaşamak.
- ne istediğini bilmek önemli diye bik bik öten kadınlara gelsin bu madde; ne istediğini bilmek yetmez, ne istemediğini de bilmen gerekir. istediğin şeyin sana uyması da gerekir, onun da seni istemesi, senin de ona uyman gerekir. beni taşıyabilecek erkek arıyorum derken o ilişkiyi ve karşınızdaki erkeğin karakterini sizin de taşımanız gerektiğini artık görebilin.
- kadının kadın, erkeğin erkek ruhuna sahip olduğu bir ilişki. kadınca kadın derken kaprisli, cilveli, çıtkırıldım tipleri kastetmiyorum. gündüz dilediği plazada kaplan kadar sert ve dimdik olsun önemi yok. akşam kollarımda kediye dönüşmeli. erkek gibi erkek diyince her boka bağıran kompleksli bir maço özentisini kastetmiyorum. güçlü erkek konuşmadan da tavrıyla da karşısındaki insana çekidüzen verebilir. güçlü erkek karşısındakinin sorunlarını anlatmadan da anlayıp hissettirmeden çözebilir. -
38. yazılan mesaja anında cevap yazan kız
içten, samimi, dogal ve size cok kıymet veren kızdır.
turk kızlarında genel bir kezbanik akım var. kendini degerli kıl! zoru oyna! trip at! kapris yap! sorun cıkar! kendini agırdan sat! adama hayatı cehenneme cevir!
bunun taktikleriyle yasıyor kezban kızlarımız.
ve bu kızlar tabi ki de bir mesaja en az bir iki saat sonra cevap verir, ne sandın?
klasik turk erkegi de buna alısmıs, bunu seviyor.
benim hala umudum var. ici dısı bir, kaprissiz, samimi, uyumlu, anlayıslı, sorun yaratan degil de sorunlarınızı cozen kızları da sırf boyle olduklarından daha cok seven istisnai erkekler az da olsa orada bir yerde olmalı.... -
39. türklerin bdsm ile imtihanı
türkçe olduğu için alay konusu olan video. smell it you little bitch dese sıvazlıyordu şimdi bununla dalga geçenler.
-
40. ramazan davulcularını şikayet ediyoruz kampanyası
bir kaç gün içerisinde karakola giderek ilk adımını atmayı planladığım kampanyadır.
şöyle diyeceğim:
"karakolunuzun görev alanında bulunan mahallede ikamet etmekteyim. bir kaç gündür gece 2-3 sularında ellerine davul almış motosikletli ve kamyonetli şahıslar bu davulları çalmak suretiyle mahallede dolaşmakta ve huzur ve sükunumu ihlal etmektedirler. bu şahısların tespit edilerek haklarında kabahatler kanunu, çevre kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca adlı işlem yapılmasın talep ederim".
peşin not: anne-babamın da doğruladığı üzere ilk orucumu 6 yaşında tuttum. son 20 yıldır zaruret hali hariç bir ramazan orucunu bile kaçırmadım. hatta teravih namazını hatimli kıldıran camiler'in müdavimiyim. şuan size oruçlu olarak sesleniyorum.
gelin özeleştiri yapalım. oruç tutmayanlara "inanmıyorsun bari saygı duy" demek kolay. senin oruç tutmayanlara saygın var mı? hatta oruç tutanlara saygın var mı? gecenin vaktinde istisnasız herkesi rahatsız ediyorlar ve buna karşı çıkmayı bırak, destek oluyorsun. çocuğu olan var, hastası olan var. benim gibi yemeğini yeyip yatan, sahura kalkmak istemeyen var. nasıl bir hoşgörü dini bu? gerçek islam bu değil. vallahi de billahi de bu değil. bak bu sefer gerçekten de değil.
bu zulümdür, eziyettir, dinde yeri yoktur. ve ben inanıyorum ki allah bunun hesabını hepimizden soracaktır. buna bir son verilsin; oruç tutan müslümanlar tarafından. -
41. luis carlos almeida da cunha
lan almeida ve 12 entry görünce başımdan aşağı kaynar sular indi. bizim kazma almeida takıma geri döndü sandım. çok şükür değilmiş.
not: bjk -
42. erzurum
atom bombasının en çok yakışacağı şehir.
-
43. erzurum bu ülkenin tümörüdür
çok istiyorsanız giderim amk koca memlekette bir ben mi problemim orospu çocukları?
-
44. futbol seks para küfür kahvehane sevmeyen erkek
insan aramayan bir kadının haykırışına konu olmuş erkektir.
hepsini geçtim de seks aramayan* erkeği alıp ne yapacaksın acaba? -
45. galatasaray
yabanci kisitlamasi varken yabanci, kisitlama kalktiktan sonra da yerli transfere agirlik veren takim.
-
46. ramazan ayında alkol alma artistliği
11 ay alkol alıp ramazan'da alkol almama artistliğinin yanında lafı edilmez.
-
47. survivor all-star
hasan bu kadar kısa zaman içinde kendisine duyulan bütün sempatiyi, nasıl böyle bir antipatiye dönüştürdü gerçekten ibretlik.
-
48. oruç tutmak
herhangi bir dine inanmayan biri olarak söylüyorum, hakkıyla yapıldığında semavi dinlerden birinin insanlığa yaptığı en büyük iyilik budur bence.
en başta oruç, bir "yiyip içmeme" ye indirgenemez, tüm değişkenlerken azade bir kendini mahrum bırakma halidir, ki herhangi bir konuda nefsini köreltmek için yola çıkıp zamanla alışan ve bundan zevk duyanlar ne demek istediğimi çok iyi anlarlar. bir süre az konuşmak da bir oruçtur, gereksiz para harcamamak da, sürekli yapılma imkanı olduğu için cılkı çıkarılıp artık zevk vermemeye başlayan herhangi bir aktiviteden bir süre uzak kalmak da. artırıyorum, kozmetik orucu versiyonunu bile duydum.
neyse, diyorduk ki oruç ve hakkını vermek.
kusura bakmayın ama gün içinde açlıktan sinirlenip ona buna sövmekle, kötü kötü bakmakla, akşam da pastırmalı, ballı kaymaklı sofralara oturup mide çeperinin sınırlarını aşındırana kadar yemekle olacak gibi değil.
biraz hakkını verin, mesele gerçekten açların halinden anlamaksa, 1 ay sade ve mütevazi beslenin, halinden anlamak için aç kaldığınız insanlar film biterken mutlu sona kavuşup o abartılı sofralara oturmuyorlar çünkü, onların hayatında büyük sürprizler yok, konu sabit ve zor. (insan neden ramazan'da pastırma yer bu arada? susuzluktan kırılırsınız.)
insanların kusurlarıyla daha az ilgilenin, daha az eleştirin, hatta daha az ve yeterli diyaloga girin. az ve sade yemenin, az konuşmamanın insana kendini berbat hissettiren pek çok şeyden(yediğine pişman olmak, dediğine pişman olmak) nasıl uzaklaştırdığını, kaba varoluşu güzel törpülediğini, o gücü fark edeceksiniz.
eğer günde 4-5 litre su içen, gözünü açtığı gibi 1,5 litre su içmezse hiçbir şekilde kendine gelemeyen, başının ağrısından yataktan kalkamayan bir insan olmasaydım, sevap, cennet gibi beklentilerim olmamasına rağmen oruç tutardım.
17 saat aç kaldıktan sonra bünyeye aşırı kalorili, yağlı, tuzlu, şekerli, asitli şeyler dayatılmazsa orucun vücudu temizlemesi de kaçınılmaz. 11 ay yedikten, alkol aldıktan sonra oruç tutmanın faydası yok da demeyin, 1 ay bile kardır.
ama dediğim gibi hakkını vermek, bizimki gibi bu dünyayı anlamaya gayret etmeden öbür dünyanın peşine düşenlerle dolu, cehaletinden zevk alan, hayatı boyunca empati yapmak için bir kez bile gayreti olmamış, odun gelip kalas giden insanların yaşadığı bir toplumda çok nadir rastlanan bir şey. o hamlığı hiç geliştirmemiş, başkalarını geçtim kendisi hakkında bile para kazanmak, yemek içmek, seks ihtiyacını gidermek dışında hiç kendi içine eğilip düşünmemiş, yaptığı her iyi şeyi yanma korkusu - daha çok kadına kavuşma vaadi yüzünden yapan, yapmak isteyip yapamadığı çoğu şeyi yine o yanma korkusu yüzünden yapamamış (mesela içlerinden biri bugün ensest ilişkiyle ilgili yasak koyan bir bağlayıcıları olmadığı için ateistleri şanslı bulduğunu söylüyordu, demek ki inandığı kitapta kötü bir şey olduğu söylenmese kızkardeşine hallenecek) bir grup insanın, bir bedensel ve ruhsal ritüelin hakkını vermesini nasıl bekleyebiliriz ki? adam öte dünyasının, payına düşecek hurisinin derdinde. açı anlamak gibi bir sıkıntısı yok, hatta "anlamak" gibi bir gayesi toptan hiç yok.
oruç iyiydi de, insafına kaldığı insanlar baya kötüydü işte. -
49. felsefe tarihinde hiç kadın filozof olmaması
başlık geyiğine açılmış belli ama şimdi buna inanan illa olur. yazmaya üşendiğimden mütevellit alıntı yapacağım. iyyakşamlar.
antikçağ’da kadın filozoflar
-miletli aspasia
-mantineal diotima
-hipparchia
-arete ve lais
-iskenderiyeli hypatia
antikçağ’da kadınların felsefe okulları açtıklarını ve zamanın ünlü filozoflarına dersler verdiklerini görüyoruz.
miletli aspasia
sokrates’in hocasıdır. sokrates diyalog yöntemini aspasia’dan öğrenmiştir.
mantinealı diotima
sokrates’in hocasıdır.
iskenderiyeli hypatia
antikçağ’ın sonlarının en etkili bilginidir.
‘özgürlüğü savunan’ ilk kadındır.
tarihte bilinen ilk kadın matematikçidir.
sonradan “cadı avı” olarak anılacak olan kana susamışlık derecesine varan kadın düşmanlığının ilk kanlı kurbanı olmuştur.
onun ölümü, roma imparatorluğunun hristiyanlaşmasının kesin işareti, ”pagan” felsefenin son bulması anlamına gelir.
ortaçağ’da kadının yeri
ortaçağ kadınlara çok büyük baskıların yapıldığı bir çağ olarak tanınmıştır.
neredeyse tüm toplumsal yapıya kilise egemendi. bilim ve felsefe ile uğraşan kadınlar cadı olarak anılıyordu.
kadınlarının kendi çağlarının kültürel hayatına etkin şekilde katılma olanakları çok azdı. manastıra girmek bu olanaklardan biriydi.
ortaçağ filozofları;
hildegard von bingen (1098 – 1179 almanya)
mechthild von magdeburg (1207 – 1285 kuzey almanya)
katharina von siena (1347 – 1380 italya)
christine de pizan (1363 – 1434 fransa – italya – venedik)
mechthild von magdeburg
“aptallık, kendi halinden memnundur; bilgelik soruları sormakla bitiremez.”
katharina von siena
“ insan iradesi özgürdür; insanın kaderi önceden belirlenmiş değildir.”
christine de pizan
ilk fransız kadın yazardır.
rönesans dönemi kadınlar
italyan rönesansı süresince yani antikçağ kültür geleneğinin “yeniden doğuşu” ile, 14. ve 15. yüzyılda yeni bir kadın tipi “virago” kültürlü “erkek kadın” tipi ortaya çıktı.
rönesans felsefe tarihi bakımından hiçbir yeni sistemin ortaya çıkmadığı bir geçiş dönemi sayılır. bu dönem bütünüyle ele alındığında kadınlar için oldukça geriye atılmış büyük bir adım olduğu görülecektir . antikçağın düşünce dağarcığının yeniden doğuşu bu çağın kadın düşmanı düşüncelerinin de rönesansı olmuştur.
yine de bu dönemde kadın filozoflar gerçek anlamda eşitlik için mücadele etmişler ve öncü çalışmalara imza atmışlardır.
isotta nogarola (1418 – 1466 italya – venedik)
tullia d’aragona (1510 – 1566 italya – roma)
teresa von avila (1515 – 1582 ispanya)
ısotta nogarola
“havva ile adem’in günahının eşitliği ya da eşitsizliği hakkında diyalog”
tullia d’aragona
“aşkın sonsuzluğu üzerine diyalog” adlı eseri platonik diyalogun yeniden keşfi olarak görülür.
teresa von avila
‘vida’ adlı eseri montaigne’in keşfettiği düşünülen deneme formunun ilk örneğidir.
aydınlanma çağı kadını
aydınlanma çağı olarak adlandırılan tarihsel dönem, aydınlanma felsefesinin 18. yüzyılda doğup benimsenmeye başladığı dönemdir
bu çağda kadınlar hala eskiden olduğu gibi, mal edinme, özgürlük ya da düşüncesini serbestçe söylemek hakkından yoksundu.
aydınlanmanın birkaç erkek kuramcısı, örneğin jean de condorcet kadına da eşit haklara sahip olma olanağı verilmedikçe devrimin amacına ulaşmayacağını ileri sürmüştür
bilgi teorisinin iki düşünme yolu , aydınlanma felsefesinde egemen rol oynar. rasyonalizm ve empirizm
fransız devriminin ideali olan özgürlük, eşitlik, kardeşlik hiçbir şekilde kadınlar için geçerli olmayınca kadınlar yeniden ocak başına gönderildi. onlar erkeklere hizmet etmeli, annelik rolüne yoğunlaşmalılar anlayışı vardı.
düşünsel romantik akım felsefenin büyük sistemler kurma geleneğinden ayrıldı. romantik akım zaman bakımından aydınlanmanın son zamanlarıyla kesişip alman idealizm felsefesiyle yapılan hesaplaşmalar içinde oluşmuş ve gelişmiştir.
kadın ve erkek romantikler aydınlanmacıların ideali olan hoşgörü ve eşitliği silmek istemiyor, duygularla beslemeyi istiyorlardı.
mary astell (1666 – 1731 ingiltere – newcastle)
mary wollsonecraft (1759 – 1797 ingiltere – londra)
olympe de gouges (1748 – 1793 fransa)
maryastell
“eğer tanrı kadının anlayış yeteneğini kullanmasını istemeseydi, ona bunu vermezdi; çünkü o hiçbir şeyi boş yere yapmaz.”
mary wollsonecraft
ilk kez ingiltere’de kadınların toplumsal hakları üzerine bir kitap yayınladı. böylece feminizmin temelleri atılmış oluyordu.
olympe de gouges
” kadının idam sehpasına çıkma hakkı var; aynı şekilde bir konuşma kürsüsüne çıkma hakkı da verilmeli ona…”
bettina von arnim (1785 -1859 almanya – frankfurt)
hedwig bender (1854 – 1928 luxemburg)
karen horney (1885 – 1952 almanya – hamburg)
rosa mayreder (1858 – 1938 avusturya – viyana)
clara zetkin (1857 – 1933 almanya- marksist teorisyenlerden ve ilk kadın hakları savunucularından)
rosa luxemburg (1871 – 1919 rusya)
19. yüzyılın sonlarında aydınlanmanın başlangıcındaki kadının da erkek gibi akıl yeteneğine sahip olduğu düşüncesi silinerek, geleneksel kadın imgesine geri dönüldü. bu durum, kadın haklarını savunanların harekete geçmesine neden oldu.
rosa mayreder
“kadınların ne olduğu ancak onların ne olmaları gerektiği önceden belirlenmezse bilinebilir.”
karen horney
freud’un feminism karşıtlığını ilk eleştirenlerdendir.
20.yy’da kadın
bu dönemde varoluşçuluk felsefesi, fenomenoloji, analitik felsefe gibi felsefe akımları egemen olmuştur.
dönemin önemli düşünürlerinden biri hannah arendt’tir (1906 – 1975 almanya ve amerika vatandaşı)
simone de beauvoir (1908 – 1986 fransa – paris)
“benim için bir düşünce, teorik bir şey değildir; o yaşanır ya da teori olarak kalır ve geçerli değildir.” simone de beauvoir, sartre ile üniversitede tanışmış ve ölünceye kadar onunla yaşamıştır.
20. yüzyılda yaşamış diğer önemli bilim kadınları arasında
agnes heller (1929 macaristan – budapeşte)
margaret mead (1901 – 1978 amerika) bulunmaktadır.
kadın filozoflarla ilgili antik çağ – 20.yy dönemlerine ilişkin genel tabloyu yukarıdaki gibi ele aldıktan sonra konuyu biraz daha detaylandıralım.
antik çağ ve rönesans dönemindeki bütün tasvirlerde felsefeyi bir kadın simgeler
sophıa — bilgelik tanrıçası
ilk kez tek tanrılı dinler, ortaya koyduğu simgelerle kadınları bilgeliğin dışında bırakmış ve “sadece erkeklerle tanrı anlaşma yapar, sadece erkekler, tanrı ile insanlar arasında aracı olabilir” demişlerdir.
metzler 1989’da hazırladığı 300 biografik yapıt içinde sadece 6 kadın düşünüre yer vermiştir. bunlar : hannah arendt, simone de beauvoir, hildegard von bingen, agnes heller, rosa luxemburg ve margaret mead’dir.
“kadın ve kadın düşüncesi antik çağdan günümüze geldikçe daha az değerli görünüp kimse kadın filozoflardan alıntılamıyor, hiç bir felsefe ya da bilim tarihi bu düşüncelerden ve yazarlarından artık söz etmiyordu” (tielsh, 1984)
felsefe tarihinde kadınların gözardı edilen çıkışlarına, yapıtlarına bir göz atarsak,
karl marx, hegel, kant gibi felsefe sistemleri kurmuş kişilerden hiç de geri kalmadıklarını görürüz. mesela, sosyalist programı (arbeiterunium, 1843) ilk olarak ortaya flora triston (1803 – 1844 fransa – paris) tarafından atılmış olmasına rağmen dikkate alınmamıştır. onun bildirisi karl marx’ın komünist manifesto’sundan 5 sene önce yayınlanmış ve marx’tan 10 kez daha fazla baskıya ulaşmıştı.
almanya’da felsefe tarihinin, mistik kadın hildegard von singen ile başladığını hiç bir ansiklopedi yazmaz. felsefe tarihinde “unutulmuş” başarıların ve yanlış yükselmelerin listesi oldukça fazladır. mesela, sokratik diyalogların aslında aspasia tarafından kurulduğu, anne conway’ın (1631-1679) leibniz’i etkileyen monadlar öğretisinin mimarı oldugu, montaigne’den çok önce teresa von avila’nın ilk felsefi-yazınsal denemeleri yazdığı hep “unutulur”.
felsefe tarihi boyunca çoğu erkek düşünürler kadınları hep sınırlayıcı, hatta aşağılayıcı sözcüklerle alan dışı bırakmaya çalışmışlardır.
aristotales’e göre “kadınlarda ruh bulunmadığı”, kant’a göre “kadınlarda akıl yeteneğinin eksıkliği”, hatta fichte’e göre “kadınların duygularının sınırlarını saptamak” gibi yaklaşımları hep görürüz.
socrates, leibniz, erasmus von roterdan, john stuart mill dışında, kadınlarda özgün bir düşünce görebilmek diğer düşünürlere göre düşünülebilir bir şey değildi.
erkek filozoflara göre düşünce erkeklerle, duygu ise kadınlarla özdeşleşmişti.
filozof kadınların hayatları ve yapıtları üzerindeki tartışmalar, onların çok kez cinsellikle ilgili dedikodulara karşı korunmasız olmaları yüzünden daha çok güçleşmiştir. aspasia’ya karşı antik yazarların iftiraları ile (tanrıtanımaz, aracılık, çok eşlilik gibi) başlayarak
ısolta nogarola’ya yapılan ensest karalamasından, “bilimsel leydiler”, “mavi çoraplılar”, “erkek kadınlar” olarak adlandırmalar hep filozof kadınlara, düşünen ve düşündüğünü belli eden kadınlara gelmiştir.
“acayip” olarak görülen, “zeki fakat kısır”, “soğuk”, “hetare (fahişe)”, “femmes fatale (felaket kadınları)” yakıştırmalarına maruz kalan filozof kadınların çoğu tam aksine çok kez bilinçli bir namus düşkünüydüler ve geniş ölçüde “erkeksiz” hayatı seçip yalnız yaşadılar.
yeni çağ’ın baslangıcına kadar evli ve çocuklu, yani anne olan bir kadının bilimsel çalışma yapması hemen hemen düşünülemez bir şeydi.
şimdi kadın filozofların bazılarını daha yakından tanımaya çalışalım
hıpparchıa (ı.o.360-280)
dunyanin ilk “ozgurlugu savunan ve ozgur yasayan” kadini.
hipparchia 346 bc de, yunanistan’in sakin bir sahil bolgesi olan maroneia’da dogdu.. maroneiada sarapcilik yapan aristokrat bir ailenin kiziydi.
hipparchia’nin erkek kardesi, metrocles de ondan bir sene sonra dogarak her ikisi de ikiz gibi, ayrilmaz bir parca gibi buyuduler.metrocles’in en buyuk istegi felsefe calismakti. pek cok degisik felsefe okuluna devam etti fakat hic birini sonlandiramadi. yiyecek almak icin cok az parasi oldugundan dolayi sadece fasulye yiyebiliyordu ve cok siki bir diette gibi yasiyordu. metrocles, bir gun cok onemli bir grup dinleyicinin onunde konusma yaparken kustu. bundan dolayi cok utanan metrocles kendini odasina kapatti ve olum orucuna başladı. bir gün kapısı çaldı. ziyaretçi kapı açılmadıktan sonra gitmeyeceğini söylüyordu. gelen ziyaretçi atina’nın cynic filozofu crates’ti (kynizm, gereksinimsizlik öğretisini temsil ederler. kynikler içinde en ünlü olanı, isteyerek dilenci hayatını seçen, diogenes’tir. )
crates metrocles’u olanlardan dolayı üzülmemesi yönünde ikna etti ve herkesin bunu bir kaza olarak yorumladığına inandırdı. o günden sonra metrocles crates’in öğrencisi ve takipçisi oldu. metrocles’in ailesi ogullarının devamlı övgüyle bahsettiği bu filozofla tanışmak istediler. crates, metrocles ile birlikte onların evine gitti ve işte o an hipperchia crates’e delice aşık oldu. artık onun için bu sevgiden vazgeçmenin hiç bir yolu yoktu. hipperchia crates ile evlenmeyi kafasına koydu.
hipparcia’nın biogrofisini yazan diogenes laertius, hippercia’nın ailesi ile ilgili detaylardan fazla söz etmez. hipperchia’nın çocukluğunun da nasıl geçtiği hakkında fazla bir bilgi yoktur ama onun zamanın geleneksel aile yapısına uyan bir genç kız gibi düşünmediği ve dokuma tezgahlarının başına geçmeyi, yün iplik yapmayı reddettiği ve aksine felsefe çalışmalarına büyük ilgi duyduğu belirtilir. kadınlara yasak olan konular hipperchia’nın hep cok ilgisini çekmistir. her zaman erkeklerin sohbet konularına merak sarmış ve o konularda okumuş biridir. onun bu yaklaşımları ve ilgisi gelenekçi bir yapıda olan ailesi tarafından şiddetle tepki çekmiştir. hipperchia crates’e olan sevgisini ona açtığında, çirkin bir erkek olan crates bu evlilikte kendini, hippercia gibi güzel ve aynı zamanda iyi bir geçmişi, kültürü olan bir kadına yakıştıramamış ve kendini hep geri çekmistir.
hippercia’ya göre ise, kadınların da seçim hakkı vardır ve o da şüphe götürmez bir şekilde sevdiği crates’i seçmistir. crates cok az bir parası olan ve yaşam biçimi ile geleneksel yapıdaki bir evlilik şartlarını yerine getiremeyecek biri olduğunu devamlı vurgulamıştır.
crates’in şevkat dolu yaklaşımları, insan sevgisi, mizah gücü ve iyi niyetli yaklaşımları hippercia’yı ailesine karşı koymaya sevketmiş ve eğer bu evliliğe izin vermezlerse kendini öldürecegini söylemiştir. hippercia ve crates m.ö. 326’da evlendiler ve mükemmel bir beraberlik sürdürdüler. hipparchia bir filozoftu. onun esas üstünde durduğu konular ve danışmanlık yaptığı alanlar evlilik, hastalıklar ve üzüntüler ve ölen kişilerin ardında kalanların mahrumiyetleriydi. bu alanlarda pek cok çalışmalar yapmış ve sorunları çözmüştür. bunların yanı sıra pek çok tragedya ve felsefi kitaplar yazmıştır.
bu çalışmaları yaparken aynı zamanda sağlıklı bir evlilik sürdürmekte ve kendi oğlunu ve kızını da büyütmekteydi.
hipparchia eşiyle birlikte yıllarca sadakat içinde bir evlilik geçirmesine rağmen “sevme özgürlüğü” konularında propoganda yapmış ve kari koca bu düşünceyi hep desteklemişlerdir. cinselligin ayıp bir şey olmadığını ve sevginin gereği doğal bir şey olduğunu anlatmışlardır.
hipparchia yunanlı olan, olmayan bütün kadınlara haklarını savunmalarını, cesurca konuşmalarını ve düşüncelerini söylemelerini, kendi sevgililerini ve/veya eşlerini kendilerinin seçmelerini anlatmış ve yıllarca bunun icin uğraşmıştır. toplumdan gelecek bütün erkek şiddeti ve tacizi, adaletsizliği için karşı koymaya çağırmıştır kadınları.
hipparchia yaşamı boyunca basit ve sade bir hayat sürmüş ve hiç bir zaman lükse özlem duymamıştır. o tutarlı ve dolu bir kadındı. çok ilginç bir nokta da, hipparchia ve crates’in kızları, sevdiği erkekle evlenmek istedigi vakit anne ve baba olarak hipparchia and crates kızlarından evlilik öncesi o erkekle bir aylık bir birliktelik yaşamalarını istemişlerdir. bu, tarihte, evlenmeden once, ön evlilik yaparak bir erkekle birlikte yaşamaya ilk örnek olarak bilinmektedir.
crates and hipparchia’nin oğulları, pasicles de cynic felsefede büyütülmüş, sosyal eşitlik, insan hakları, insan sevgisi gibi konularda uzmanlaşarak toplumda yerini almıştır. hem hipparchia hem de kocası çok uzun ve dolu dolu yaşadılar. yaşadıkları dönemde, yaşam biçimlerinden dolayı oldukça eleştirilmelerine rağmen ölümlerinden sonra hep çok saygıyla anıldılar. ancak yüz yıllar geçtikten sonra onların verdikleri özgürlükçü mesajlar anlaşılabildi ve dünyaca kabul edildi.
mıletlı (şimdiki aydın söke tarafları) aspasia
(ı.o. 460-401)
socrates, diotima gibi kendisinin bir başka hocasının daha kadın olduğunu söyler. bu hoca miletli aspasia’dir. aspasia cok iyi eğitim görmüştü ve axiochus’un kızıydı. yirmi yaşlarında atinaya gelmiş ve kendinden 30 yaş büyük olan perikles’i tanıyıp bir müddet sonra da onun yasal olmayan eşi olmuştur.
o donemin en büyük kanun yapıcısı olan perikles kısa bir süre önce “yabancılarla evlenme yasağı” getirmiş ve bir müddet sonra miletli aspasia ile karşılaşmıştır. bu yabancı kadının akılcı ve tutarlı davranışlarından, zekasından etkilenerek eşinden ayrılır ve aspasia ile
evlenir. bu evlilik kanunlar karşısında yasal olmamasına rağmen evlilikleri hep devam eder.
aspasia’nin hayatı belli başlı 2 kaynakta ele alınmıştır. bunlardan bir tanesi, antik çağın komedi yazarlarının anlatısıdır. komedi yazarları devirlerinde sarkastik ve yıkıcı eleştirileri ile dikkat çeken bir usluba sahiptiler ve aspasia’yı acımasızca eleştirmişlerdir. hatta bu eleştiriler, “fahişe” olarak yorumlamaya kadar gitmiştir.
öte yandan, diger bir anlatı kaynağı olan sokratikler aspasia’yi bambaşka bir şekilde betimler. onun çok iyi bir felsefe hocası olduğu yazılıdır. xenephon, “socrates’den anılar” adlı yapıtında ondan saygı ile söz eder.
aspasia boylesine karşıt uçlar arasında, hem konuşma sanatı hem de çok iyi derecede felsefe bilgisi olan, özgür ruhlu bir kadın olarak her zaman tutarlı davranışlarına devam etmiştir. perikles’in politikası üzerinde büyük etkisi olduğu ve onun bazı konuşmalarını yazdığı yazılıdır. bunlardan en ünlüsü, “peloponez savaşları’nda” ölenler için yapılan törendeki konuşmadır.
aspasia, o donemde atina’da zamanin etkili erkekleri ve eşlerinin devam ettigi bir salon açmıştır. sanatçılar, devlet adamları, anaxagoras, archimed, sophokles, socrates gibi bir çok filozof bu yerin devamli konukları olmuşlardır. atina’da ilk kez bir kadının başlattığı böyle bir oluşum komedi yazarlarının aspasia’ya saldırmalarında büyük bir etken olmuştur. komedi yazarlari aspasia ile ilgili pek cok şey soylemişlerdir. aspasia, kocası perikles’e sadık, iyi bir eş ve yardımcıydı. bu yüzden cinsellik üzerinden saldırmak yerine aspasia’yı tanrı tanımaz olarak lanse edip hakkında dava açacak kadar ileri gitmişlerdir. perikles karısını mahkemede savundu ve aspasia mahkemece suçsuz bulundu.
perikles’in ölümünden sonra, aspasia eski bir dost olan lysikles ile evlenir ama eşi 1 yıl sonra savaşta ölür. bu sırada aspasia’nin açtığı yer hala açıktı ve çok ilgi gören bir yerdi. saygınlığı hep devam eden bu yeri socrates ogrencilerine önerirdi.
dıotıma (yunanistan mora yarımadası ortalarında dağlık bir bölgede doğmuştur)
diotima insanlara bilginin pek çok yerde ve biçimde bulunabileceğini öğretmiştir.
bazı bilgilere insanlar algılamaları ve duygularıyla ulaşabilirler. bazi bilgiler ise içgüdüler ve sezilerle edinilir. diotima’ya gore, bazıları ise insanların arasında vardir—sevgi gibi!
diotimayı tarih socrates’in hocası bir rahibe olarak yazar. socrates ile tanışması, socrates’in diotima’nin bilgeliğinden haberdar olup, çağrısına kapılmasıyla olmuştur. onu arayıp bulmuş ve diotima’nin ögretisi ile, aşkın, eros’un düşünsel boyuttaki gizemine girmiştir. diotima’nin gerçekliği uzun yıllar tartışılsa bile, antik yazarların onun varlığından hiç bir kuşkusu olmaması ve yazdıklarıyla bunu günümüze aktarmaları bu kuşkuyu yok etmektedir. platon, şölen isimli diyalogunda eros’u anlatarak diotima’yi ölümsüzleştirmiştir. symposion (şölen) sadece erkeklerin olduğu, yenen yemekten sonra yapılan bir içki alemiydi. bu şölene kadınlar katılmazdı. diotima da bu şölende yoktu ama onun söyletisini socrates anlatmıştır.
socrates şöyle anlatır: “şimdi ben seni bırakıyorum ve eros hakkında, bir keresinde diotima adında mantineali bir kadından duyduğum bir konuşmayı aktarmak istiyorum. o, çok bilge bir kadındı ve bana aşk konusunda ders vermişti; işte size onun eros hakkında yaptığı konusmayı yineleyerek anlatmayı denemek istiyorum” (platon, symposion, 201)
diotima socrates’e aşkı oğretmiştir. bu oğretide aşk poros ve penia’nin çocugu, onların arasındaki ruhtur. aşk dunyayı bir bütün olarak tutan ruh, tanrılarla insanlar arasındaki mesajları ve duaları birleştiren güçtür. aklın sevgisi eros’un sevgisidir.
diotima aşk oğretisine şoyle devam eder; “bizler hayatta ilerledikce, büyüdükçe aşkın algısı ve içeriğinde büyürüz, yaşanırız. ilk önce genç vucutların güzelliği ile etkileniriz. daha sonra guzelliği bütün vücutlarda görürüz. işte bu noktada ve sonrasında, ilk kez ruhun güzelliğini de gormeye başlarız. eger bir insan bütün ruhlardaki guzelliği görmeye baslarsa, yaratılan herşeyin yapısındaki ve kurallarındaki güzelliklerin de farkına varacak ve takdir edecektir. en son, bizler düşüncelerdeki güzelliğe ulaşıp farkederiz.
aşk bizleri yaşadığımız sürece ilerlediğimiz yolda (hayat) devam ettiren güçtür ve bu yüzden baslangıcından itibaren çok önemlidir”. “eğer zamanla bizlerdeki güzellik anlayışı değişse bile, değişen sadece bizim algılamamızdır, yoksa onda var olan güzellik değişmez”.
diotima’nın eros kavramının formlara göre oluşması üzerinde durmasında ve bunu erkeklere aktarmasında çok onemli bir de neden vardır. antik yunanistan’da cok yaygın olan “oglancılık”, aristophanes tarafından, insanların çoğalmasını sağlayan karşı cinsler arasındaki aşkın küçük düşürülmesiyle daha da onem kazanmıştı. aslında, oğlancılığın o devir atinasında “utanmazlık” ile bir ilgisi yoktu. atinalı erkekler, “cesaret, yureklilik ve erkekce kendi benzerlerini severler” der tarih kitapları. bunun üzerine diotima hangi eros kavramının geliştirilmesi gerektiğini açıklamıştır.
diotima konuşmasına eros’u ölümlüler (insanlar) ve ölümsüzler (tanrılar) arasındaki bir elçi, aracı olarak tanımlar. eros, tanrıların insanları güzele, iyiye, hakikate ulaştırmada kullandığı bir güçtür. eros ile burada kastedilen “güzellik sevgisidir”. hakikat ” en güzel” olduğundan, bu ifade eros’un felsefi özünü en iyi şekilde açıklamaktadır. diotima çağının çok önemli bir hocası ve sadece erkeklere mahsus konularda yeni söylemlerle çığırlar açmış bir kadın filozof olarak tarihte yerini almıştır…
arete
arete, aristippos’ un bilgin kızıdır. milattan önce ıv. yuzyılda yaşamıştır. babası sayesinde felsefe, doga öğretisi ve doğa tarihi de görmüştür. bunun yanın da aristippos ona en iyi temel ilkeleri de öğretmiştir. her şeyden önce onu ölçüsüzlüğü aşağılamaya alıştırmıştır.
arete , grekce erdem demektir. arete, aldığı eğitimin ardından, uzun yıllar atina’da dersler vermiştir. bir cok yazısı günümüze kadar gelmiştir. ünü çok uzaklara yayılan arete’nin 77 yaşında öldüğü sanılmaktadır. üzerinde düşündüğü ve derslerinde anlattığı önemli konular arasında şunları sayabiliriz.
– sokratik hayat
– çocukların disiplin altına alınması üzerine
– atinalıların savaşı üzerine
– kadınların mutsuzluğu üzerine
– olimpus dağı üzerine
– arılar üzerine
– gençliğin kendini beğenmişliği üzerine
– yaşlılığın zorlukları üzerine
themista ve leontion
( epikürcü kadınlar, ı.o. 342-271/ ı.o. 300 yılları)
mutlu yaşamayı ulaşılacak en yüksek amaç olarak gören felsefe görüşünün (eudaimonizm), bugüne kadar tanınan en ünlü temsilcisi epikürdür. kyrenikler (arete, lais) gibi, amaç olarak zevk, onun felsefesinin de merkezi olduğu için, epikürcülük hedonizm ile karıştırılır ve bu yüzden kötülenir.
epikürcüler arasında yine bir çok fahişe (hatere) vardi; boidion, hedeia ve nikidion gibi. bazı yazarları, haksız ve aşağıyalayıcı bir şekilde, epikur felsefesinin düşük ve hafif meşrep bir felsefe olduğu kanısına vardıran budur. themista , lampsakoslu leonteusun karısıydı. epikur, lampsakostan ayrıldıktan sonra da, her ikisi ile olan ilişkisini, yazışma ile sürdürmüştü. mektuplar çok kez themistanin adresineydi. elimize geçen aşağıdaki mektuptan da anlaşılacağı gibi, epikür onlara karşı büyük saygı duyuyordu: “eger siz bana gelmezseniz, ben, üc katı daha büyük bir çabuklukla size koşarım, siz ve themista, beni nereye çağırırsanız çağırın.” themistanın bilgeliğinin atasözlerine geçecek derecede olduğunu, cicero’da karşılaştığımız şu ifade belgeliyor: themistadan daha bilge.ayni cicero, o zamanlar themista hakkinda yazilan cok genis kitaplari kucumsuyor; ornegin solon ya da themistokles gibi erkekler hakkinda yazmanin, themista hakkinda boyle cok kalin kitaplar yazmaktan cok daha iyi oldugunu soyluyordu.
yazık ki, ne onun yazdığı ne de hakkında yazılan yazılar bize kadar gelebildi.
onun hayatı hakkinda da fazla bir şey bilmiyoruz.
epikür’ün öğrencileri arasindaki fahişelerin en ünlüsü, onun sevgilisi olan leontion’dur. elimize geçen bir fragman ve ona yazılmış bir mektup, epikür’ün ona karşı duyduğu duygusal ilginin ne kadar büyük olduğunu gösteriyor.
her iki yazıda da, kendisine yazdığı mektup için abartılı şekilde teşekkur ediyor: ” kurtarıcım, sultanım, sevgili varlığım leontion, mektubunla nasıl bir sevinç fırtınası kopardın, onu okuyunca nasıl costum.”
ikisi arasındaki ilişki, tümden mutlu olmuş görünmüyor. epikur o sıralarda yaşli ve hasta bir adamdı. çok genç olan leontion, arkadaşı lama’ya yazdığı bir mektupta, onun genc sevgilisini kıskandığından yakınıyor. epikür’ün ölümünden sonra leontion, onun öğrencisi olan metrodorus ile birlikte yaşadı. leontion’un önemi, onun kişisel ilişkisinin sınırlarını aşar. onun, bir filozoflar topluluğuna zaman zaman başkanlık ettiği konusunda hiçbir tartışma yoktur. bundan başka o bir yazardı da; başka şeyler yanında aşk öyküleri de yazmış olmalı.
antik dunyadakı asıl ünü, ünlü filozof theophrast’la yaptığı yazılı çatışmaya dayanır. theophrast, tanınmış bir bilgindi ve aristotelesin arkasından onun felsefe okulu peripatosun yoneticisi olmuştu.
theophrast, aşırı kadın düşmanlığı sergileyen evlilik hakkında bir yazı yazmıştı. o, bu yazıda bütün erkekleri, özellikle de filozofları, evlenmenin tehlikeleri konusunda uyarıyordu. leontion, buna yanıt olarak yazdığı yazıda, kadınları bu tür kötülemelere karşı çıkar. bir fahişenin kendi cinsini korumak için böyle savunmaya geçmesi, o zamana kadar görülmemiş, heyecan uyandıran bir olay olmalı.
plinius bunu şöyle anlatıyor: theophrast’a karşı, konuşma sanatında o kadar büyük olan, hatta tanrısal adını kazanmış bir erkeğe karşı, hem de bir kadın….özellikle kadın haklarının eşitliği konusundaki, bu belki de en eski tartışma yazısı hakkında, başka bir belgenin kalmamış olması, gerçekten yazık.
hypatia’nın acı hikayesi (370 – 415)
aydınlığın son ışığı…
iskenderiyeli astronom ve matematikçi theon’un kızıdır.bilimi ve zerafeti ile olduğu kadar güzelliği ile de ünlü olan bu filozof ve matematikçi yunanlı, atina’da eğitimini tamamladıktan sonra iskenderiye’ye yerleşmiş ve orada bir okul açmıştır. zamanında yaşayanlarca filozof isidorus’un karısı olduğu söylenmişse de, bunda bir yanılgı olduğu sanılmaktadır; çünkü güvenilir yazarlara göre hypatia hiç evlenmemiştir. babasından aldığı sağlam fikir yapısı ile kendisini platon’un izinde buldu ve iskenderiye’de platon, aristo ve suda gibi diğer filozoflar üzerine halka açık dersler verdi. en önemli öğrencisi synesios’dur. sonradan büyük filozof olan bu öğrencisi ona hayranlığını ve ilmine duyduğu takdirlerini bildiren pek çok mektup yazmıştır. bu mektuplar felsefe tarihi kitaplarında bugüne kadar gelmiştir. buna karşın damaskios ve onun hocası isodoros, hypatia için filozof olarak büyük takdirlerini söylerken iskenderiye’deki platon geleneğinin etkisi altında kalmayıp, kendi kararını verseydi geometride daha ileri olurdu fikrini ileri sürmüşlerdir. sinosios ve herakles’in yetişmelerinde öğretmenleri hypatia’nın üstün gayreti teşekkürle anlatılmaktadır.
hypatia çeşitli bilim dallarında çalışmıştı; yaratıcı olmaktan çok bir eleştirmen ve yorumcu (commentator) idi. astronomik tablolar, appolonius konik kesitleri ve diophant üzerine yorumları vardır.
hypatia’nın en parlak zamanı arkadius’un hükümranlığı dönemine, 415’deki trajik ölümü de arkadius’un halefi devrine rastlar.
hypatia’nın iskenderiye’de yeni platonculuğu yansıtan felsefesi, yaklaşımı bakımından atina okuluna göre daha araştırmacı ve bilimsel nitelikteydi, ayrıca atina okulu kadar mistik eğilimler taşımıyordu.
mö 3. yüzyıldan başlayarak altıyüz yıllık bir süre boyunca insanların iskenderiye’de başlattığı düşünsel ortamdan sonraki baskı, öğrenmekten korku bütün izleri yok etmiştir. hıristiyanlıktan sonra filozoflar takımı roma hükümdarının himayesinde olmaya devam ettiler ve yeni eğitim hiçbir şekilde yığınlara mal edilmedi. hükümdar julyana apostata’nın onlara verdiği koruma, ölümünden on yıl sonra da devam etti. hypatia o dönemde ilk hıristiyanlarca büyük ölçüde putperestlikle özleştirilen öğrenim ve bilimi simgeliyordu. bu nedenle iskenderiye’de hıristiyanlar ve hıristiyan olmayanlar arasındaki gerginlik ve çatışmaların öne çıkan ismi olarak görülüyordu. eski aydınlanmanın temsilcisi olan hypatia, pitolemais şehrinin putperest valisi orestes’in himayesine sığınır, rahip cyrillos’un iskendiriye’ye başpiskopos olmasından sonra gerginlikler daha artar ve onun yandaşlarının oluşturduğu bir kitle tarafından sokakta linç edilir. önce elbiseleri parçalanır ve çırılçıplak bırakılır, etleri ayrılana kadar kırbaçlanır, cesedi parçalanır ve caddelerde teşhir edilir.
önceleri makedonyalılar, sonra romalı askerler, mısırlı rahipler, yunan aristokratları, fenikeli denizciler, yahudi tacirler, hindistan ve güney sahra’dan gelen ziyaretçiler iskenderiye’nin parlak döneminde büyük bir uyum içinde yaşamışlardı. büyük iskender’in kurduğu bu şehrin muhteşem bir kütüphanesi ve buna bağlı bir müzesi vardı. bilim ve düşünce ürünleri burada çiçek açmıştı; pek çok bilim adamının yanında iskenderiyeli theon ve kızı hypatia da bu kütüphaneye devam edenler arasındaydı. bu kütüphane de hristiyan fanatikler tarafından yakılmıştır.
hannah arendt
yahudi bir ailenin kizi olan hannah arendt 1906 da koningsburg’da dunyaya geldi. almanyada heidegger, husserl ve jaspers da felsefe egitimi gordu. 1933 te yukselen fasizmden dolayi almanya’ dan kacmak zorunda kalan hannah arend bir sure fransa’da yaşadıktan sonra 1941’de amerika’ya göç etti. ölümüne dek çeşitli dek üniversitelerde politik-felsefe alanında dersler verdi. politika alani arendt icin ozgurluk ve insan erdemliliginin yaratildigi yerdir. 1975 te hayata gozlerini yuman arendt’in taninmis eserleri arasinda the origins of totaliatarianism (1951), the human condition (1958) ve eichmann in jeruzalem (1963) yer alır. insan olmak ne demek, anlamlı bir hayat nasıl surdurulebilir, kotulugun yasamimizdaki yeri nedir, dusunce ile davranis arasindaki iliski nedir turunden derin filosofik sorunlar o’ nu tum hayati boyunca mesgul etti.
hannah arendt the human condition (1951) adli kitabinda iki tur yasami birbirinden ayirir:
aktif yaşam (vita activa) ve tasarlanmış yaşam (vita contemplativa). insan, bir yaniyla doganin bir parcasi ve onun kanunlarina boyun egmek durumunda, diger yandan ise ozgur ve verimli bir bicimde eylem yapabilme ozelligine sahip. davranislariyla insan gercek kimligini ifade eder. konusma, ikna etme, insiyatif alma, bir seyin icinde yer alma ve kotulugu protesto etme yetenegiyle de insan insan oldugunu gosterir. ınsan eylemi her alanda surebilir ama en yuksek ifadesini politik eylemlilikte bulur. politika, toplum uyelerinin ortaklasa ama ozgurluk temelinde yasamlarini belirledikleri ve toplumun temelini olusturduklari alandir. tasari yasam da (vita contemplativa) hakim olan bilim ve felsefedir. bilim bir seyin ne oldugunu, felsefe ise onun ne anlama geldigini arastirmaya yonelir. bilim gerceklere bagli kalir, felsefe onun sinirlarini asar. bu baglamda felsefe insan ozgurlugunun esi bulunmaz bir ifadesidir.
hannah arendh the life of the mind (1978) adli calismasinda, dusunmeyle eylem yapma, felsefe ile politika arasindaki iliskileri ortaya koymaya calisir. filosofla politikaciligi birlestirmenin zor oldugunu soyler. filosofun bir basinaligi ve dunyevi olmama ozelligi, politik yasamin cok sekilliligine ve tahmin edilemezligine pek uymaz. esasinda politikaci filosof, arendt’in kendi politik yasamina ragmen, canli bir paradokstur. sonuc olarak sanat, dusuncenin maddeye donusturulmesidir. bundan dolayidir ki sanat urunu ayni zamanda hassas ve narindir: madde ile canli ruhun cok hassas bir dengesidir (prof.dr. m.a. verkerk).
hannah arendt cocuklugundan beri gozlem ve deneyimlerini irdelemeye alismisti. giderek kendini ve toplumsal deneyimlerini surekli elestiren bir kadin kisiligi gelistirdi. bu kisiligi sayesinde bulundugu toplumu surekli tahlil edip yorumladi. kendi deneyimlerinden yola cikan hannah arendt eylem ve davranis uzerine bir felsefe gelistirdi. hannah arendt,
dunyaya ve dunyayi bicimlendiren insanlara karsi olan aktif tutumu sayesinde politik-felsefe konusunda, okuyucuyu cagimizdaki toplumsal yasamin ve politik davranislarin temellerini yeniden irdelemeye davet eden zengin bir eser yaratmistir.
hannah arendt 20. yuzyılın en büyük eleştirici düşünürlerinden biridir. toplumsal yaşama aktif olarak katkıda bulunmanın, vicdanlı ve dürüst davranmanın onemini kavramış, kendi yolunu kendi seçmiş bir kadın.
eserleri son yıllarda fransa, almanya ve amerika’da yeniden keşfedilip okunmaya ve incelenmeye başlandı.
ayn rand
2 subat 1905’te rusya’da, st. petersburg’da, doğdu. alti yaşında kendi kendine okumayı öğrendi ve iki yıl sonra bir fransız çocuk dergisinde ilk hayali kahramanını keşfetti. bu ona hayatı boyunca örnek olacak başlıca kişiydi. dokuz yaşında roman yazarı olmaya karar verdi.
mistisizme ve kollektivist rus kültürüne karşı çıktı ve walter scott ve özellikle beğendigi yazar olan victor hugo ile tanıştıktan sonra kendisini avrupalı bir yazar olarak görmeye başladı. yüksek öğrenim yıllarında desteklediği kerensky’nin iktidara gelişine ve başından beri yanlış ve tehlikeli gördüğü bolşevik devrimi’ne tanık oldu.
savaştan kaçarak ailesiyle birlikte kırım’a yerleşti ve orada yüksek oğrenimini tamamladı. son komünist zaferi babasının eczanesine haciz getirdi ve yoksulluk dönemi başladı. ailesi kırım’dan döndüğünde, o felsefe ve tarih üzerinde araştırma yapmak üzere petrograd
üniversitesi’ne girdi. 1924’te mezun olurken, hakkında soruşturma başlatıldı, üniversite dağıldı ve komünistler üniversite yönetimini devraldı. hayatının giderek kötüleşmesine rağmen onun en çok hoşlandığı şey batı film ve oyunlarıydı. filmlere olan hayranlığı sebebiyle, 1924’te oyun yazarı olarak sinema sanatlari enstitusu’ne girdi.1925’lerin sonuna dogru birleşik devletleri ziyaret etmek icin sovyet rusya’dan ayrılmaya karar verdi. sovyet makamlarına ziyaretinin kısa olacağını söylemesine rağmen rusya’ya bir daha asla dönmemeye kararlıydı. 1926’nın şubat ayında new york’a vardı. şikago’da altı hafta
geçirdi, vizesini uzattırıp oyun yazarı olarak kariyerine devam etmek üzere hollywood’a gitti. hollywood’daki ikinci gününde demill onu studyosunun kapısında beklerken gördü ve kralların kralı film setindeki işleri yürütmeyi teklif ederek, iş ve avans verdi. böylece ayn rand metin okuyucusu oldu. bir sonraki hafta studyoda 1929 yılında evlendiği
aktor frank o’connor’la tanıştı. frank’in ölümü ile sona eren evlilikleri 50 yıl sürdü.
oyun yazarlığı dışında çeşitli işlerde birkaç yıl çalıştıktan sonra bir film stüdyosunda vestiyer olarak çalıştı ve kırmızı piyon adlı oyun metnini 1932 yılında universal studyolarına sattı.
ılk romanı olan “we the living” (yaşamak istiyorum) 1933’te tamamladı. roman, sovyet rusya’da komünist rejimin baskılarını ve insanların sıkıntılı yıllarını anlatmaktadır. otobiyografik yönü ağır basan romanda baskıcı komünist rejimin bireylerin hak ve hurriyetlerine mudahalesi anlatılır. romanda yoğun bir sosyal hayat görüntüsü altında bireyin özel hayatının yok oluşu göz önüne serilmektedir. rand’ın bu romanı yayinevleri tarafından reddedildi. yillar sonra amerika’da macmillian ve ıngiltere’de cassell adlı yayımcılar tarafından (1936) yayınlandi.
1935 yilinda “the fountainhead” (pınar) adlı romanını yazmaya başladı. hikaye geleneksel standartlara karşı olan, savaşta doğruluktan taviz vermeyen ve aynı zamanda kendisini de hezimete uğratmaya çalışan güzel bir kadına aşık olan zeki, genç bir mimarı anlatmaktadır. şu ana kadar 6 milyondan fazla satılan bu roman her yıl 100 binden fazla genç okuyucuya ulaşıyor. ayn rand pınar’ı şoyle tasvir ediyor: sonu ne olursa olsun insanoğlu yaşamının şafağında doğası ve hayat potansiyeliyle ilgili mukemmel vizyonunun peşine düşer. bu vizyonu bulmak icin bir kaç ipucu vardır. pınar bunlardan biridir. pınar son kısmında gençlik ruhunun önemini vurgulamakta, insanın şerefinin önemine işaret etmekte ve bunların hangi ortamda yaşayacağını göstermektedir. pınar da 12 yayıncı tarafından reddedildi fakat sonunda bobbs-merrill tarafından yayına kabul edildi ve 1943’te yayınlandı, hemen klasik haline geldi ve ayn rand romanla birlikte bireyci felsefenin şampiyonu olarak tanındı.
ayn rand 1943’ün sonlarına doğru pınar’ın senaryosunu yazmak üzere hollywood’a geri döndü, ancak savaş zamanının kısıtlamaları bu projeyi 1948 yılına kadar erteledi.
bu arada “anthem”(ben) hikayesini yazdı. “ben”; bir nükleer savaştan sonra ortaya çıkan totaliter sistemde yaşayan bir kimsenin, sözlüklerden ve toplumsal hayattan silinen, yeri “biz” kelimesi tarafindan doldurulan “ben” kelimesini ve kendini kesfedişinin hikayesidir. rand bu hikayede “gerçek özgürlük”un ne olduğunu en kısa ve en veciz bir şekilde dile getirmiştir.
produktor hal wallis için oyun yazarı olarak çalışan rand, 1943’te, en büyük romanı olan atlas shrugged’i yazmaya basladi. new york’a geri döndü ve zamanının tamamını atlas shruged’i tamamlamaya adadı.1957 yılında yayımlanan atlas shrugged onun en büyük başarısıydı ve son roman çalışması oldu. bu roman abd’de entellektüel açıdan bir dönüm noktası olmuştur ve 40 yılı aşkın bir süredir best-sellerdir. dunyanın motorunu durduracağını söyleyen ve gerçekten durduran bir adamın hikayesidir. dunyanın motoru nedir? her insanın motive edici gücü nedir?
günümüzde bu kitabın bir felsefi devrim olduğu söylenmektedir.
rand kendisini aslında roman yazarı olarak görmesine rağmen, hayali roman kahramanları yaratarak, bireyci felsefesinin ilkelerini tanıtırken insanlara veya en azından düşünme zahmetine katlananlara kendi içinde tutarlı, dürüst ve rasyonel bir yaşam tarzı sunmayı amaçlıyordu. bundan dolayı rand, objektivizm felsefesi hakkında yazmaya ve ders vermeye başladı.
bir roportajda ayn rand’a objektivizmin ön kabulleri nelerdir ve nereden başlar diye sorulduğunda şöyle demiştir: objektivizm mevcudiyetin varolduğu aksiyomuyla başlar. bu aksiyom objektif bir gerçekliğin duygularımızdan, hislerimizden, dileklerimizden, umutlarımızdan veya korkularımızdan bağımsız olarak varolduğunu belirtir. objektivizm insanın gerçekliği algılamak ve eylemlerine yol gostermek için tek aracının mantık olduğunu savunur. mantık derken insanın duyularıyla elde ettiği bilgileri tanımlayan ve düzene sokan
işlem kastediliyor. objektivist etiğin değer standardı, insanın insanca vasıflarını muhafaza ederek yaşaması, yani insan hayatı için, ya da diğer bir deyişle rasyonel bir varlığın kendine yakışır şekilde hayatta kalması için gerekli olan neyse odur. objektivist etik özünde insanın kendi iyiliği icin yasadığını, kişisel mutluluğunun en yüksek ahlaki amacı olduğunu ve ne kendini başkaları için ne de baskalarını kendisi için feda etmesi gerektiğini savunur.
ayn rand 1962’den 1976’ya kadar felsefi denemeler yazmaya devam etti.
makaleleri 9 kitapta toplandı ve objektivizme ilgi duyanların felsefi çalışmalarda ilk başvuru kaynağı oldu. 6 mart 1982’de new york’daki apartman dairesinde öldü.
ayn rand’ın hayattayken yayımlanan her kitabı hala basılmaktadır. kitapları her yıl 500.000 adet satılmaktadır. şimdiye kadar satılan rand kitaplarının sayısı toplam 20 milyondan fazladır. ölümünden sonra da bazı çalışmaları izleyicileri – hayranları tarafından yayınlandı. onun insana bakış açısı ve felsefesi binlerce okuyucunun yaşamını değiştirdi.
rand’ın amerikan kültürüne olan etkisinin büyümesiyle birlikte ülkedeki felsefi hareketlilik arttı.
filozofun diğer eserleri objektivizmi anlatan makalelerinden olusturulan kitaplardir: for the new ıntellectual, capitalism:the unknown ıdeal, the romantic manifesto, the new left, objectivist epistemology, basic principles of the objectivism, objectivist newsletters, the virtue of selfish philosophy: who needs ıt?
ve daha bir çok kadın filozof insanlık tarihine önemli katkılarda bulundular
tullia d’aragona (1508/10-1556)
teresa von avila(de jesus) (1515-1582)
olympia fulvia morata (15526-1555)
moderata fonte (1555-1592)
lucretia marinella (1571-1653)
marie le jars de gournay (1565-1645)
anna mania von schumann (1607-1678)
mania gaitana aknesi (1718-1799)
la ura mania catharina bassı (1711-1778)
dorothea cristiane erwleben
yeporin (1715-1762)
olympe de gouges (1748-1793)
mary wollsttonecraft (1759-1797)
dorothea schlözer (1770-1825)
sophie germain (1776-1831)
claire demar (1800-1833)
flora tristan (1803-1844)
harriet hardy taylor-mill (1807-1858)
kaynak :
kadın filozoflar
marit rullmann
çeviri: tomris mengüşoğlu
kabalcı yayınevi
dıogenes laertıkus , leben und meinungen beruhmter philosophen. 3.baskı
hamburg 1990. ıı kitap.
poestıon, josef . arete, lais. ıc. ayy. griechhische philosopinnen.
norden 1885. s.175-178 ve 160-175.
cemil sena, filozoflar ansiklopedisi. ı. c
deniz kartal
www.dunyalilar.org