brics-batı soğuk savaşı

  • bu yazı 10 ağustos 2015 tarihli (bkz: #53905995) entry'nin 43. maddesinde geçen "batı'nın beş harfli baş belası" üzerine yazılmış bir yazıdır.

    fon: https://www.youtube.com/…gqyibpdmgiftvsyjfhd_eq5axs

    1* 2015 yılının başlarında yaşanan charlie hebdo katliamıbatı-fransız soğuk savaşı perspektifinden yazmış ve yazının sonunda, olaylar neticesinde fransa'nın batı blokuna kayması halinde rusya'nın ukrayna konusunda işgal seçeneğini düşünebileceğinden bahsetmiştim. zira fransa batı blokuna kayınca, ruslar daha saldırgan bir tutumla hamle yapacaktır diye düşünmüş ve hamlenin ukrayna'da yaşanacağını tahmin etmiştim. lakin yanıldım. hamle ukrayna değil, suriye üzerinde gerçekleşti.

    2* suriye'de özellikle son bir yıldır yaşananlar sıradan bir "amerikan emperyalizmi" değil. amaç ve söylem tıpkı vietnam, afganistan ve ırak işgali ile paralel. ama zaman içinde suriye çok daha farklı hesaplaşmaların yaşandığı bir ülke haline geldi. soğuk savaş'tan bu yana ilk defa batı bloku, tasarladığı bir eylemi gerçekleştirmekte zorlanıyor. bunun sebebi rusya. rusya, açık bir biçimde amerikan politikalarını engelleyici bir tutum içinde. işte, dünya siyasetindeki olağanüstü hallerin bir çoğu bununla alakalı, charlie hebdo katliamı'ndan mısır'da düşürülen rus uçağına hatta çin'de yaşanan esrarengiz patlamalara kadar...

    3* 2014-2015 yıllarında hem batı-fransız soğuk savaşı hemde amerikan-rus ekonomik savaşı yaşanırken bir yandan da farklı temaslar gerçekleşti. bu iki büyük gelişmenin gölgesinde bir dizi açılımlar boy gösterdi. amerika önce en büyük düşmanlarından biriyle barıştı: vietnam. özellikle 2014 ortalarından itibaren abd vietnam için ayrı bir sayfa açtı. bir yıl sonra, temmuz 2015'te vietnam komünist parti genel sekreteri beyaz saray'da obama tarafından ağırlandı. fakat bu açılım sadece vietnam'la sınırlı kalmadı.

    4* 2014'ün sonunda abd-küba ilişkileri yeni bir rotaya girdi. küba'da tutuklu abd'li iş adamı alan gross'un serbest bırakılmasıyla birlikte, amerika-küba ilişkileri düzelme yoluna gitti. 2015 temmuz'unda, vietnam açılımı ile eş zamanlı olarak, küba ile de ilişkiler ısındı. obama küba'da elçilik açılacağını ilan etti. iki ezeli düşman, seneler sonra dostluk ilişkileri kuruyordu. eylül 2015'te castro ve obama telefonda görüştü.

    5* amerika aynı dönemde başka bir ülkeyle daha sıcak temas kurdu. o ülke 2005'lerde "şer odağı" olarak görülen iran'dı. yaklaşık 5 yıldır sıkı bir ambargoya tabi tutulan iran'la, 2014'ün sonlarına doğru "nükleer müzakerelerde" önemli adımlar atıldı. 2015 baharında iran ve amerika'nın başını çektiği komisyon nükleer kriz konusunda ön anlaşmaya vardı. asıl mutabakat 2015 temmuz'unda gerçekleşti. iran'a uygulanan ambargo kısmen kaldırıldı. ambargo tamamen abd'nin uğraşlarının sonucuydu. hatta bazı avrupa ülkeleri ambargonun kalkmasını bile istiyordu. peki, amerika neden ezeli düşmanlarıyla tek tek barışıyordu? bu diplomatik açılımın nedeni ne olabilirdi? bu soruları yanıtlayabilmek için çok daha geriye gitmek gerekiyor.

    6* sene 2006... ilerde dünyanın siyasal ekonomik yapısını değiştirebilecek bir organizasyon olan bric sessiz sedasız kuruldu. bric brezilya, rusya, hindistan, çin ve sonradan güney afrika cumhuriyeti'nin katılımıyla bir araya gelen siyasal-ekonomik bir birleşim. yaklaşık 3 milyarlık bir nüfus ve yıllık 15 trilyon dolarlık milli geliriyle brics soğuk savaşın ardından ortaya çıkan en köklü blok.

    7* üye ülkeler incelendiğinde her bir ülkenin önemli özelliği ortaya çıkıyor. çin iş gücü ve ihracat alanında, rusya enerji ve yer altı kaynakları alanında, güney afrika maden, hindistan hizmet sektörü ve yazılım alanında önemli birikime sahip.

    8* 2009 dünya finans krizi ile "gerekliliği" artan yeni bir ekonomik blok brics ile hayat buldu. zira bu beş ülke dünya genelindeki maden rezervinin %60'ını elinde tutuyor. ekilebilir arazinin %30'u brics ülkelerinde yer alıyor. dünya ekonomisinin %25'i brics'in elinde. son on yılda bu ülkelerin gayrisafi yurtiçi hasılası dört kattan fazla artarken, gelişmiş ülkelerde ise yalnız % 60 oranında artış oldu. brics kurulduktan sonra üye ülkeler arasındaki ticaret %200 arttı. bu görünümüyle brics, batı'nın ekonomik düzeni için sıkı bir alternatif olarak 2012 yılı toplantısına kadar varlığını sürdürdü. 2012 toplantısından itibaren brics batı düzenine bir takım eleştiriler getirmeye başladı. o döneme dek brics siyasal amaçları ve idealleri olmayan zararsız bir ortaklıktı. fakat özellikle batı'nın suriye'yi işgal planları ve ukrayna'nın batı blokuna angaje olmasını sağlama niyeti işleri değiştirdi.

    9* brics 2014 temmuz'unda fortaleza'da toplandı. bu toplantıda daha önce dillendirilmiş çok kritik bir karar alındı: brics kalkınma bankası. ilk defa 2012'de dile getirilen yeni gelişim bankası fikri, 2014 itibariyle yürürlüğe kondu. bu batı'nın tekelinde olan küresel ekonomik sisteme karşı rakip bir düzen planıydı. ve bu plan, sovyetlerin aksine, alternatif bir düzen getirmiyordu, bizzat batı'nın küresel sisteminin benzeri olan bir rakipti bu. aynı tarihlerde rusya, sovyetler'den kalma bir dinleme üssünü yıllar sonra aktif hale getirdi. toplantıda alınan kararda imf'nin yapısı eleştirildi ve gelişmekte olan ülkelere yeni bankalarıyla yardım edileceği ifade edildi.

    10* brics kuruluşundan tam 8 sene sonra bir baş kaldırı ilan ediyordu. soğuk savaştan bu yana süren tek kutuplu siyasal sistem hindistan ve brezilya'yı da yanına katarak rusya ve çin odaklı yeni bir blokla tehdit edilecekti. fakat soğuk savaşın aksine, bu kez kapitalizmin rakibi komünizm değildi, başka bir kapitalist düzendi. putin de bunu açıkça dile getiriyordu "amacımız, gelişmekte olan ülkeleri abd ambargosundan korumak" dedi. ünlü brookings enstitüsü'nden thomas wright ise kritik bir soru soruyordu: amaç ekonomiyse, brics ülkeleri neden putin'i ukrayna konusunda eleştirmiyor?

    11* cevap basitti. brics sadece ekonomik bir teşkilatlanma değildi. brics aynı zamanda abd'nin dünya genelindeki siyasal hegemonyasını da kırmayı planlıyordu. bunun için ilk iş ekonomik yapılanmaydı. bu nedenle örgüt düşük viteste ilerliyordu. işte bu noktada "amerikan-rus ekonomik savaşı" brics'in ekonomik ilerleyişini durduruyordu. 2014 yılında petrolün ucuzlaması, brics ülkelerini sıkıntıya sokmuştu. rusya'da faizler %17'lere kadar yükselmişti. ani ve hızlı adımlar özellikle zayıf ülkeler brezilya, g. afrika ve hindistan'ı vurabilirdi. zaman kılıçları çekmek için erkendi, henüz taşlar dizilmemişti.

    12* işte, abd'nin 2014-2015 yılları arasında başlattığı diplomatik açılım ve düşmanlarla barışma siyaseti, yeniden şekillenen dünyada safları genişletmek için açılmış bir adımdı. abd'nin düşmancıl faaliyetleri bu ülkeleri brics blokuna kaydırabilirdi. dünyada iki blok arasında kalabilecek bir çok ülke bulunuyordu. en önemli iki ülke iran ve türkiye'ydi. onların yanı sıra tayland, vietnam, küba, mısır gibi bir çok ülkenin tarafı netleşmemişti. bir de gittikçe blok değiştirme eğilimi gösteren ülke vardı: fransa...

    13* batı-fransız soğuk savaşı ile birlikte saf değiştirme eğilimi gösteren fransa, charlie hebdo ve 13 kasım 2015 saldırılarının ardından yeniden batı blokuna kanalize oldu. 24 kasım 2014'te fransız nükleer tesislerinde ingiliz iha'ları yakalanırken 24 kasım 2015'te ise konuşmasına "hepimiz fransız'ız" diyerek başlayan obama, devamında "fransa ile istihbarat işbirliğimizi güçlendireceğiz. fransa'nın suriye'deki operasyonlarına da destek vereceğiz" diyecekti. hollande ise cevap olarak "ortak değerlerimiz için bir arada durmaya devam edeceğiz" ifadesinde bulunacaktı.

    14* iran'ın rus ve çin ittifakına daha yakın olmasına karşın brics'e üyeliği henüz gerçekleşmemişti. batı ile iran arasında yaşanan nükleer krizi bir şekilde çözüldükten sonra iran üzerindeki ambargo kısmen kalktı. böylece iran'ın keskin bir hamle ile brics'e kaymasının önüne geçilmiş oldu. fakat yaklaşık bir yılın ardından iran, temmuz 2015'te ufa'da yapılan brics toplantısına katıldı. ekim 2015'te iran "brics katılım bankasına katılma" kararı aldı. güney afrika cumhuriyeti başkanı zuma, brics kalkınma bankası'nın batı'nın diktelerine son vereceğini açıkladı. saflar netleştikçe, ifadeler kızışıyordu.

    15* bu arada, mayıs 2015'te ekonomik açıdan sıkıntı yaşayan brezilya'ya çin'den 50 milyar dolarlık yatırım kararı alındı. rusya dış işleri bakan yardımcısı sergey ryabkov son on yıl içinde brics ülkelerinden 3,5 trilyon doların abd'ye kaçtığını ve bunun ekonomik savaş olduğunu ilan etti. üye devletler katılım bankasının gerekliliğini bir kez daha vurguladı. sermaye 100 milyar dolar olarak belirlendi. mayıs ayının sonunda yunanistan enerji bakanı lafazanis, yunanistan'ın da brics'in kuracağı kalkınma bankasına katılmak istediğini açıkladı. brics batı'nın hırpaladığı ülkeler için bir tür umut kaynağı halini almıştı.

    16* eylül 2015'te arjantin hükümeti brics'e katılmak istediğini beyan etti. arjantin hükümet başkanı bayan kirchner uzun süredir ingilizlerle çekişiyordu. 2015 yılının başlarına kadar fransız hükümeti tarafından kollanan kirchner, charlie hebdo katliamı'nı izleyen günlerden itibaren fransızlardan koptu. hükümet liman olarak brics'i seçmişti. bu tarihlerde abd ise vietnam, küba ve iran ilişkilerinin iyileştirilmesi için diplomatik açılıma tam gaz devam ediyordu.

    17* brics abd'nin de gündeminde uzun müddet yer aldı. ünlü düşünce kuruluşu stratfor brıcs grubunun, rusya ve çin'e küresel ekonomik çıkarlarını destekleyerek abd hegemonyasına karşı denge oluşturma imkanı sunduğunu belirtti. stratfor uzmanlarına göre brics rusya ve çin'in abd egemenliği ile mücadele etme imkanı sağlıyordu. tespitlerde, bu oluşumun özellikle ukrayna ve suriye krizlerinin etkisi olduğu açıklanırken, brics'in 2015 ufa zirvesinin ardından tek kutuplu dünyanın sona erdiği ve yeni dünya düzenine geçildiği yer alıyordu.

    18* brics'in batı blokunda yarattığı etki, tahmin edilenden çok daha büyüktü. julian assange'ın sızdırdığı belgelerde de bu durum açıkça ortaya konuyordu. belgelere göre abd ve ingiltere 2010-2012 yılları arasında merkel'i dinlemişti. dinlemelerde fransa ve almanya'nın yunanistan krizi ile alakalı olarak brics'le yakınlaştığı saptanmış ve bu durum ciddi şekilde sorgulanmıştı. başka bir belgede ise almanya'nın brics tarafından sunulan kurtarma planına sıcak bakıldığı yer alıyordu. belgeler muhtemelen daha sonra rusya'ya sığınan nsa casusu edward snowden tarafından sızdırılıyordu.

    19* brics'in siyasal girişimleri dışında, ekonomik bir takım girişimleri daha oldu. abd tekelindeki küresel finans sistemi, dolar üzerinden yürüyordu. bir çok ülke ticareti dolar üzerinden yapıyordu. fakat bazen, bazı liderler, ticaretteki dolar tekelini kırmak için alternatif sistemler önerisinde bulunsa da bu sistem şimdiye dek küçük istisnalar dışında yıkılmamıştı. küresel finans sisteminin önemli bir bölümünü dolar üzerinde yürüten abd için alternatif bir küresel para birimi ölüm demekti. daha önce saddam ve kaddafi gibi liderler, petrol ticaretinin dolar dışında başka bir para birimi ile yapılması için girişim başlatmış fakat uygulamaya koyamadan işgale maruz kalmışlardı. bu kez brics benzer bir uygulamayı yürürlüğe koymak istiyordu.

    20* hindistan dışişleri bakan yardımcısı sujata mehta 2015 temmuz'unda kendi para birimleri ile ticaret yapmaktan bahsetti. bretton woods sistemine alternatif getireceğiz diyordu. bu, brics'in yapabileceği en bitirici vuruş olurdu. haberin ardından abd medyasında sıkı bir çin saldırısı başladı. uygur türklerine karşı yapılan müdahleler sert şekilde eleştirdi. hatta bu haberler türkiye'de de gündem oldu. milliyetçi kesimler abd medyasından dökülen bu haberlerle çin aleyhinde ayaklandı. erdoğan'ın tam da o tarihlerde çin gezisi bulunuyordu. herkes erdoğan'ın çin'e gidip uyarılarda bulunacağını tahmin ediyordu. fakat öyle olmadı. erdoğan abd ve milliyetçilerin aksine çin'i savundu. bu tutum erdoğan'ın gizli bir mesajı olabilirdi. sahi, brics ve batı'nın soğuk savaşında türkiye'nin konumu neresiydi?

    21* türkiye'nin ne olacağı meçhuldü. türkiye uzun yıllardan bu yana batı'nın müttefikiydi fakat türk-abd ilişkleri 2011'den itibaren gerilemişti. graham fuller'in deyişiyle, "akp 2011'den itibaren batı'dan kopmuştu." bu kopuşun bir çok nedeni vardı. özetle, akp'nin desteklediği müslüman kardeşlerin mısır, suriye, ırak ve libya'da iktidara gelişinin engellenmesi, karşılığında türkiye'nin iran'la yasadışı altın ticareti yapması ve bu ilişkilerin cemaat kanalıyla 17 aralık'ta akp'yi bitirmek için kullanılması temel etkendi. erdoğan'ın git gide batı'nın kontrolünden çıkmasıyla gerileyen ilişkiler "batı'nın erdoğan'ı cezalandırmaya kalkmasıyla" bitme noktasına geldi. batı medyası sürekli erdoğan karşıtı haberler yaptı ve diktatör olarak niteledi.

    22* batı'nın erdoğan'ı aforoz etmesiyle, erdoğan yeni müttefik arayışına girdi. çin'le füze savunma sistemleri, rusya ile türk akımı gibi anlaşmalar yaptı. batı sermayesi türkiye'yi kademe kademe terk etmeye başlayınca, çin ve rus sermayesi ülkeye davet edildi. türkiye rusya yakınlaşması batı medyasının da gündemindeydi. erdoğan mısır ve suriye konusunda abd'yi açıktan eleştirmeye başladı. iş öyle bir noktaya vardı ki, ferguson olayları patlak verince erdoğan abd'ye "eyyy obama" şeklinde klasik çıkışını dahi yaptı. erdoğan "beni dışlarsanız, doğuya kayarım" demek istiyordu.

    23* herşeye rağmen batı'nın erdoğan karşıtlığı sürdü. muhtemelen seçimlerde kaybedeceği düşünülüyordu. nitekim öyle de oldu. akp 7 haziran seçimlerini kazanamadı. fakat seçimden hükümet çıkmayınca erdoğansız türkiye hayali suya düştü. seçim öncesinde abdullah gül ismi öne atıldı. akp'de bir makas değişmesi olacak ve erdoğan'ın partideki ağırlığı gül'e kayacaktı. gül yönetimindeki akp batı ile yeni ilişkiler kuracaktı. öyle ki her gün erdoğan'ı sertçe eleştiren financial times istanbul'da zirve veriyor, zirveye abdullah gül katılıyor ve konuşma yapıyordu. fakat istenilen değişim yaşanmadı.

    24* 2015 seçimlerinin ardından kontrollü kaos planı devreye girdi. böylece akp, kendisini terk eden kürt oyları için sürdürdüğü çözüm sürecini rafa kaldırarak pkk'ya savaş ilan etti. kuzey suriye'de büyüyen kürt tehlikesinin de önüne geçilecekti. bu olaylar bütünü, akp ve abd'yi yeniden yakınlaştırdı. abd en azından kasım seçimlerine kadar akp karşıtlığını durdurdu. akp-pkk çatışmasındaki türkiye (bkz: #53905995) yazısında belirtildiği üzere, türkiye kuzey suriye'deki azez-cerablus hattını kontrol edebilmek için güvenli bölge planını abd'ye kabul ettirmek istiyor, abd ise suriye'deki operasyonlar için türkiye'deki üsleri istiyordu. sorun temmuz sonunda çözüldü. üsler açıldı, güvenli bölge planına izin çıktı ve pkk operasyonları batı nezdinde meşrulaştı.

    25* temmuz 2015'te rusya, "kasım ayında türkiye'de brics toplantısı" yapma kararı aldı. o tarihlerde g-20 zirvesi de türkiye'de olacaktı. ilerleyen tarihlerde akp'nin önemli isimlerinden aziz babuşçu türk-rus ittifakının çözümün anahtarı olduğunu açıkladı. aynı günlerde türkiye'nin brics'e katılabileceği haberleri çıktı.

    26* eylül 2015'te suriye'nin açık çağrısı neticesinde suriye topraklarına yerleşti. rusya'nın bölgeye gelmesiyle, batı'nın suriye politikasına ağır bir darbe vuruldu. esad'ın iktidarı ömrünü uzattı. rusların özellikle suriye'nin kuzeyinde bulunan azez-cerablus hattına saldırması türkiye ile ilişkileri gerginleştirdi. türk akımı projesi sekteye uğradı. ruslar bombalamaya esad'a en çok zarar verenlerden başlıyordu. ışid ve pyd'nin aksine esad'ın başı muhaliflerle dertteydi. muhaliflerin en büyük destekçisi ise türkiye'ydi. bu hal ve şart, batı'ya türkiye'yi saflarına çekme fırsatı verdi.

    27* 5 ekim 2015'te abd dış işleri bakanı kerry türkiye'nin sınır ihlali yapan rus uçaklarını vurması gerektiğini açıkladı. bu durumda rusya ile türkiye siyasal bir kriz yaşayacak ve türkiye'nin batı saflarında kalma ihtimali yükselecekti. fakat türkiye süreç içerisinde böyle bir hamle yapmadı. ertesi gün çok önemli bir isim olan brzezinski "rusya, abd'nin ortadoğu'daki otoritesini tehdit ediyor" şeklinde konuştu.

    28* kasım seçimleri gelip çattığında yeni bir kırılma yaşandı ve akp tek başına iktidar oldu. bu gelişmenin ardından abd, akp ile yeni bir sayfa açmak zorunda kaldı. zira, tek başına iktidar olan akp, türkiye'yi brics blokuna entegre edecek olursa batı'nın en sağlam müttefiki elinden kaçacaktı. abd'nin türkiye paradigması hızlı bir biçimde değişti. pkk'ya yapılan operasyonlar ve akp eleştirileri bıçak gibi kesildi.

    29* 5 kasım 2015'te abd'li albay steve warren ypg'ye yapılan yardımların sonlanacağını açıkladı. böylece yeni abd-akp ittifakı ilk meyvesini verdi. 15 kasım'da başlayan g-20 zirvesine türkiye ev sahipliği yaptı. obama ve erdoğan iki yıl sonra yeniden bir araya geldi. aynı gün türkiye çin'in kazandığı savunma füze sistemi ihalesini iptal etti. bu ihale nedeniyle türk-abd ilişkileri bir hayli sıkıntı yaşamıştı.

    30* 12 kasım 2015'te rusya ve kuveyt enerji alanında işbirliği yapmak için bir ön anlaşma imzaladı. petrol yarışı kızışıcağa benziyordu.

    31* rusya lideri putin g-20 zirvesinin ardından antalya'da yapılan brics toplantısında "ışid'in petrol ticareti yaptığını ve bu petrollerin g-20 üyesi ülkeler tarafından desteklendiğini" iddia etti. rusya ışid'in petrol tankerlerini bombalamaya başladı. 18 kasım 2015'e gelindiğinde rusya ışid'e ait 149 hedefi vurmuştu ve bu sayı bir hafta içinde 1000'i bulacaktı. aynı gün rusya'nın 2. en büyük petrol şirketi lukoil başkanı ırak'ta yapılması planlanan projenin düşük petrol fiyatları nedeniyle iptal edildiğini açıkladı.

    32* 19 kasım 2011'de abd iran'ın petrol satışlarına karışmayacaklarını açıkladı. bu sayede hem iran-abd ilişkileri düzeliyor hem ışid'in yasa dışı petrol ticaretini baltalayan rusya'ya cevap veriliyordu. iran petrolleri piyasaya girdikçe, piyasadaki petrol arzı artıyor ve fiyatları düşüyordu. petrol fiyatları düşük kaldığı her gün rusya gelir kaybediyordu.

    33* 21 kasım'da abd dış işleri bakanı kerry "türkiye ile birlikte operasyonlar yapacağız" açıklaması yaptı. yeni abd-akp ittifakı ikinci meyvesini veriyordu. her şey çok hızlı gelişiyordu. ertesi gün azez-cerablus hattında bulunan ışid mevzileri bombalandı. boşalan yerlere türkiye ile bağlantılı güçler yerleşti. böylece türkiye'nin uzun süredir dayattığı "güvenli bölge" planı uygulama konmuş oldu.

    34* 23 kasım 2015'te moskova`da gerçekleşen "enes 2015 uluslararası enerji verimliliği" fuarı kapsamında konuşan rusya enerji bakanı aleksandr novak brics ülkeleriyle yürütülen ticarette, yerel para birimlerinin kullanılmasını istediklerini açıkladı. sular iyice ısınıyordu. kriz kapıdaydı.

    35* 24 kasım 2015'te yeni bir kırılma yaşandı. hatay'ın güneyinde yer alan bayırbucak türkmenlerinin bombalanması esnasında sınır ihlali yaptığı gerekçesiyle bir rus uçağı türk f-16'sı tarafından düşürüldü. haber bomba etkisi yarattı. zira o bölge esad'ın merkezi olan lazkiye'ye oldukça yakındı ve bayırbucak türkmenleri türkiye'nin de desteklediği ciddi bir muhalif kesimi oluşturuyordu. olaydan dakikalar önce abd dış işleri sözcüsü mark toner türkmenler daeş'e karşı desteklediğimiz bir savaş gücü diyecekti.

    36* aynı gün içerisinde ab, türkiye'ye mültecilerin masrafları için 3 milyar euroluk kaynak aktarımını onaylayacaktı. türkiye iki ay önce suriyeli mültecileri avrupa sınırına akacak şekilde serbest bırakınca binlerce mülteci ile baş başa kalan ab, çareyi erdoğan'la anlaşmakta aramıştı. böylece erdoğan avrupaya, suriye politikamızı desteklemezseniz mültecileri avrupaya doldururum mesajı veriyordu. bu politika işe yaramıştı. ukrayna enerji ve kömür bakanlığı ilginç bir şekilde türkiye'nin kendi depolarını kullanabileceğini ilan ediyordu.

    37* olayın ardından türkiye ve rusya ilişkileri gerildi. ruslar türkiye ile askeri anlaşmaları askıya aldı. rusya suriye ve akdeniz'de konuşlu s400 savunma sistemlerini türk uçaklarına sürekli kilitleme kararı aldı. vladimir putin türkiye'nin bu hamlesini "sırtımızdan vurulduk" diyerek değerlendirdi. zira rusların türkiye'yle olan ilişkileri ciddi projeler barındırıyordu. türkiye bu açıdan rusya ve çin ilişkilerini bir tür denge siyaseti olarak batı'ya karşı kullanmıştı. hatta erdoğan bir keresinde ab'ye alternatif olarak şangay beşlisi'ne girmeyi kabul edebileceğini dahi söylemişti.

    38* rus uçağının düşürülmesiyle 2014 ve 2015 yılları arasında yükselen türk-rus ittifakı böylece paramparça oluyordu. rusya dış işleri bakanı lavrov, ani bir kararla türkiye ziyaretini iptal etti ve bir çok rus şirketi seri bir kararla türkiye faaliyetlerini durdurdu. rusların verdiği bu ani tepkilerin nedeni açıktı. bu olay sıradan bir sınır ihlali değildi. üstelik yaşanan her sınır ihlalinde uçak düşürülmezdi. türkiye dahi çok kez yunan sınırını ihlal edebiliyordu. türkiye bu hamle ile safını belli ediyordu. 2012 yılı ortalarında sona eren batı-akp ittifakı yeniden canlanıyor ve putin arada geçen iki yıllık sıcak ilişkilerin bir anda bozulmasını bir tür ihanet olarak görüyordu. mesele buydu.

    39* rusya federasyon konseyi savunma komitesi başkan yardımcısı frants klintseviç hamleyi "türkiye uluslararası bir provokasyona dahil oluyor" olarak niteledi. rusya federasyon konseyi uluslararası komite üyesi sergey tsekov ise "türkiye rengini tamamen belli etti." dedi. rusya federasyon konseyi dışişleri komitesi başkanı konstantin kosaçev de benzer bir ifadeyle "türkiye, iyiliğin kötülüğe karşı mücadelesinde tarihteki yerini seçti." açıklamasında bulundu. üst düzey rus parlamenterleri, bu hamlenin ne manaya geldiğini gayet iyi biliyorlar ve yeni siyasal dengeler bağlamında türkiye'nin batı'nın yanında yer aldığını saptıyorlardı.

    40* 24 kasım 2015 akşamı obama ve françois hollande'ın ikili basın açıklaması sırasında obama konuyla ilgili olarak "türkiye'nin sınırlarını korumaya hakkı var" açıklamasında bulunurken erdoğan ise "türkiye'nin çok yakında cerablus-akdeniz hattındaki insani güvenlik bölgesi uygulamasını müttefik ülkelerle birlikte hayata geçireceğini" ifade ediyordu. türkiye 1 kasım seçimlerinin ardından eski dostu batı ile yeni bir ittifak kuruyor hatta suriye'de yapılması planlanan güvenli bölge konusunda taviz koparıyordu. bu ittifakın karşılığı ise rusya ve çin'in başı çektiği blokla araya konulacak mesafeydi. rus uçağının düşürülmesi bu bakımdan enfes bir "mesafe" oluşturmuştu.

    41* öyle ya da böyle brics-batı soğuk savaşının türkiye cephesini batı kazanmış ve eski müttefiki ile yeni bir sayfa açmıştı. fakat sorulması gereken bir soru vardı. türkiye, geçmişte olduğu gibi, batı ile köprüleri yeniden atarsa, bu kez alternatif ittifakı kimlerle kuracaktı? öyle ya, türkiye bu ittifak uğruna rusya ve çinle ilişkilerini törpülemişti. artık türkiye'nin zor zamanlarda ittifak kurabileceği bir blok yoktu. batı, türkiye'nin yegane müttefikiydi ve bu ittifak şayet bozulursa, türkiye artık ortadoğunun ve musibetlerin tam ortasında yalnız bir devlet olarak kalacaktı.

    42* türkiye geçmişte, soğuk savaş döneminde nato'ya katılarak abd saflarında yer almış, rusya ve müttefikleriyle uzun süre diplomasi kuramamıştı. bu siyaset türkiye'nin yanıbaşında bulunan ülkelerle sıcak ilişkiler kurmasının önüne geçmiş ve türkiye coğrafi konumu nedeniyle önemli tehditler yaşamıştı. bugün akp çok riskli bir kararla türkiye'yi yeniden abd blokuna, üstelik aylar önce sıkı şekilde kendisini eleştiren bloka teslim etti. bu hamlenin tamamlanabilmesi için de rusya ile köprüleri atacak cinsten radikal bir politika ile rus uçağını düşürdü.

    43* olayın hemen ertesi günü rusya türkmen dağına binin üzerinde bomba attı ve türkiye sadece izledi. geçmiş deneyimler gösterir ki, belirli bir siyasal kutbun tarafı olmak türkiye'yi düze çıkarmaz. bu hamle türkiye'nin değil, akp'nin selameti için alınmış bir karardır, zira akp'nin verdiği bu kararda halkın ne bilgisi ne de tercihi olmamıştır. önümüzdeki yıllar, sıkı bir rus karşıtlığı ve batı'ya verilen tavizlerle geçebilir. bu hamle her geçen gün derinleşecek yeni bir soğuk savaşta türkiye'yi taraf yapmıştır.

    44* 25 kasım sabahı, rusya dış işleri bakanı lavrov "kanıtlar krizin önceden planlandığını gösteriyor" şeklinde açıklama yaptı. rus yönetimine yakın pravda gazetesi ise hükümeti bir ay önce türkiye'nin bir bahane ile uçak düşürmeye hazırlandığı konusunda uyardığını yazdı. rus medyası ve yönetimi konunun basit bir sınır ihlali ve dahi türkmen meselesi olmadığı konusunda hem fikir.

    45* rusya'nın bu sert tepkisi biraz şaşkınlık biraz da kızgınlık içeriyordu. türkiye, yapılan eylemi daha dakikasında kabul ederek bir tür "olay bizim bilgimiz dahilinde gelişmedi" manevrasının önünü kapattı. davutoğlu'nun "emri ben verdim" beyanı ile türkiye'nin bu eylemi bilerek ve isteyerek yaptığı netlik kazandı. fakat rusya'nın ağır tepkisi sonucunda hem dış işleri bakanlığı, hem başbakanlık hem de hükümet üyeleri rusya ile ilişkilerin önemine ilişkin açıklamalar yaptı. 25 kasım 2015 akşamı iki dış işleri bakanı lavrov ve çavuşoğlu telefonda görüştü.

    46* 25 kasım 2015'in son dakikalarında the national interest ilginç bir haber yaptı, türkiye'nin rus uçağını vurması nedeniyle batı ile rusya arasındaki ilişkilerin ciddi bir değişim yaşayacağı ifade edildi. ajansa göre türkiye de bu hareketiyle rusya ile kurduğu önemli ekonomik kazanımlara elveda diyordu.. yani kısacası, türkiye'nin rusya'ya karşı batı'yı tercih ettiğini açıklıyordu.

    47* türkiye'nin bu politik tercihi türkiye için olduğu kadar dünya için de önemli sonuçlar doğuracak. doğu ile batı arasındaki kritik türkiye devleti, batı'nın yanında yer alıyordu fakat, bu öneme sahip başka noktalar da bulunuyordu. türkiye'de kaybeden brics, başka bir bölgede kazanmak isteyecekti. bu bölge baltık bölgesiydi. yakında baltık suları da ısınacaktı.

    http://baranbaa.blogspot.com.tr/…i-aktor-brics.html