öğrenildiğinde ufku yarıya indiren şeyler

  • captain literally ile muhabbetimizde bu konuya değinmiştik. ufkunuzu literally daraltacağım:

    uzaya baktığınızda (oturduğunuz yerden değil de, hubbledan) ufkumuz gözlemlenebilir evrendir. yani ışığı bize ulaşmış veya milyarlarca yıl beklersek eninde sonunda bize ulaşacak galaksilerin tamamı. bu evrenin yarıçapı 45 milyar ışık yılı.

    evren sadece 13.8 milyar yıl yaşında ve ışık neredeyse en başından itibaren yayılıyordu ("neredeyse en başı" = big bangden 380 bin yıl sonra), öyleyse bize en uzaktaki kısmın ışığının bize ulaşması nasıl 45 milyar yıl sürebiliyor? çünkü evren genişliyor ve daha uzaktaki galaksilerin uzaklaşma hızı daha fazla. mesela bize gelen en eski fotonlar (46 milyar ışık yılı mesafedeki objelerden gelenler), ilk yola çıktıklarında sadece 42 milyon ışık yılı mesafedelerdi, 1000 kat daha yakın yani.

    işte tam da bu prensip yüzünden bir de ufkumuzun tamamen dışında kalan ve sonsuza kadar da kalmaya devam edecek başka alanlar var. uzayın bu kısmı o kadar uzak ve o kadar hızla uzaklaşıyor ki, onlardan yayılan fotonlar hiç bir zaman bize ulaşamayacak.

    uzaya baktığımızda, ufkumuzun sadece teknoloji ve sabır gibi pratik engellere bağlı olduğunu sanıyoruz. halbuki astrofizik bize teorik bir limit de koyuyor: kıçını da yırtsan şu an 46 milyar ışık yılı çapındaki bir küre dışında kalan uzayı göremeyeceksin, senin ufkun bu kadar. (ilerde bu küre içindeki uzay da genişleyeceğinden ufkumuzu mutlak mesafe olarak değil, uzayın kısmı olarak görmek daha doğru).

    peki şu anda, bu gözlemlenebilir uzayın dışında kalan kısım ne kadar? wikiye göre tahminler, gözlemlenebilir evren limitinin 250 katı ile 3x10 üzeri 23 katı arasında değişiyor. üstelik bu tek bir evren modeli için geçerli, multiverse apayrı bir konu.

    artık ufkunuz bir kaç dakika önceki halinin 300.000 milyar milyarda birine indi, ömür boyu mutluluklar dilerim.

  • açılmış ufuk itinayla geri katlanır:

    "bir kum tanesinde tüm yıldızlardan daha fazla atom vardır":

    bir kum tanesindeki atom sayısı: 10^19-10^20 arası
    kainattaki tahmini yıldız sayısı: 10^29

    yani kainatta bir kum tanesindeki atomların milyar katı yıldız var. ne bilgi görseniz atlıyonuz ya. gerçek ufuk bu deyıl.